Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι μονής Κουτλουμουσίου

Wednesday, July 29, 2020

Το μετόχι της μονής Κουτλουμουσίου είχε ιδρυθεί στα 1608. Σε μικρή απόσταση από το Κασσανδρινό στον δρόμο πρός Πολύχρονο υπάρχουν οι τοποθεσίες που αποτελούσαν το συγκρότημα του μετοχιού του μοναστηριού του Κουτλουμουσίου, δηλαδή η τοποθεσία «Κουτλουμούσι» και «Αϊ-Λιας». Στην πρώτη ήταν τα κτίρια του μετοχιού που κτίστηκαν στα 1845, όπως μαρτυρεί ανάγλυφη αναμνηστική επιγραφή σε πλακόπετρα εντοιχισμένη στη βρύση του μετοχιού που είναι απάνω στο δρόμο, στην οποία ο διαβάτης που περνά διαβάζει ακόμα και σήμερα τη Βυζαντινή γραφή γύρω από ένα σκαλισμένο σταυρό «ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΚΟΥΤΛΟΥΜΟΥΣΙΟΥ 1845». Τα κτίσματα του μετοχιού που σωζόταν μέχρι τη δεκαετία του 1930 ήταν μια πέτρινη οικοδομή σε στυλ μεζονέτας. Στο ισόγειο ήταν τα αμπάρια για τα στάρια και για άλλα δημητριακά όπως κριθάρι, βρώμη, σίκαλη και χώροι για άλλα προϊόντα του μετοχιού όπως λάδι, κρασί, όσπρια κ.α. καθώς και στάβλος για τα μεγάλα ζώα (άλογα, μουλάρια, βόδια γαϊδουράκια), με συνεχόμενο φούρνο για το ψήσιμο του ψωμιού. Στον απάνω όροφο που οδηγούσε μια εσωτερική σανιδόφτιαχτη σκάλα ήταν ένα μεγάλο καθημερινό δωμάτιο, ένα υπνοδωμάτιο επίσης μεγάλο και ο νοντάς όπως τον αποκαλούσαν στην Κασσαντρινή ντοπιολαλιά ένα μικρό σχετικά δωμάτιο με τραπέζι και καρέκλες Αγιορείτικης προέλευσης και κατασκευές, μιντέρια καλυμμένα με χρωματιστά υφαντά χράμια και πλάι απ’ την πόρτα κρεμασμένος στον τοίχο ο μικρός καθρέφτης με την «ΚΑΛΗΜΕΡΑ» και την προσωπογραφία της «ΓΕΝΟΒΕΦΑΣ». Στο νοντά δέχονταν τους επισκέπτες κι εδώ κοιμόνταν αν καθόταν μέρες στο μετόχι. Η σανιδόφτιαχτη σκάλα που οδηγούσε στον όροφο ήταν σκεπασμένη στο πάνω μέρος της με τον πάγκο, ένα τετράγωνο σανίδωμα, όπου ήταν πάντα ακουμπισμένος ο ασημένιος δίσκος με την μποτίλια γεμάτη ντόπιο τσίπουρο, ρακοπότηρα και το μπιλιούρι (βάζο) με γλυκό του κουταλιού από ρεντιστό κυδώνι ή από ντολμά (είδος κολοκυθιού) ακόμα και με γλυκό από σύκο ή βύσσινο.
Ακριβώς πάνω από την πηγή υψώνεται ο δασωμένος λοφίσκος (το κουρί) του Αϊ-Λιά, ένα πανέμορφο πυκνό δασάκι από αγριόδεντρα κυρίως άρια και πουρνάρια που στην κορυφή του είναι το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, ένα κτίσμα με τέσσερις τοίχους και το θολωτό του Αγίου Βήματος. Το εκκλησάκι αυτό το μισοφτιαγμένο ρήμαξε και σχεδόν εξαφανίστηκε με τα χρόνια από ιερόσυλους που το ανέσκαψαν κυριολεκτικά όπως και τα κτίρια του μετοχιού και πήραν τα οικοδομήσιμα υλικά όπως πέτρες, ξύλα κ.λ.π. Απ’ τις άναρχες αυτές ανασκαφές λεηλασίας, βγήκαν στο φανερό και τάφοι απροσδιορίστου χρονολογίας, αφού τις ανασκαφές αυτές δεν τις διενήργησαν ειδικοί. Στη δεκαετία του 1980 μετά από πολύχρονες προσπάθειες συγκεντρώθηκαν μερικά χρήματα και ξαναφτιάχτηκε το εκκλησάκι από τα θεμέλια.
Το μετόχι το είχε νοικιάσει από του αγιορείτικο μοναστήρι του Κουτλουμουσιού ο Σοφοκλής Αργυρούδης στα 1915 και εγκατάστησε σ’ αυτό την οικογένειά του. Το μετόχι με την περιοχή του χίλια (1000) περίπου στρέμματα τα κατείχε με το νοίκι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1920 οπότε απαλλοτριώθηκε μαζί με το γειτονικό μετόχι του μοναστηριού του Ζωγράφου (Ζωγραφίτικο) και μοιράστηκε ως γεωργικός κλήρος στους Κασσαντρινιώτες.
Χρονολογία από 1608 έως 1920.
GPS (Γεωγραφικό Πλάτος & Μήκος τοποθεσίας): 40.016186, 23.474785
● Αναδημοσίευση κειμένων από το βιβλίο του Ξενοφώντα Μπελόπουλου-Αμπελά «Τα τοπωνύμια του χωριού μου του Κασσανδρινού».

Send Comments

Φωτογραφίες

Παλιές Φωτογραφίες

polychrono-metochi-koutloumousiou-1846-vrisi-1200

polychrono-metochi-koutloumousiou-map-1200

Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι Αντέρ μονής Ιβήρων

Wednesday, July 29, 2020

Ξεκινώντας από τα ρωμαϊκά χρόνια, λειτουργούσε στο Γλαρόκαβο αλυκή και πρέπει να υπήρχε οικισμός μεταξύ της αλυκής και της ακτής. Μέρος του καταστράφηκε κατά την αποξήρανση του έλους και τη μετατροπή του σε μαρίνα/ λιμνοθάλασσα. Από τον παλαιοχριστιανικό οικισμό σώζονται μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη του 5ου αιώνα στο ξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής.
Κάνοντας ένα άλμα πολλών αιώνων φτάνουμε στα τέλη του 16ου αιώνα (1591), όταν στην περιοχή είναι οργανωμένο το μετόχι «Αντέρ» (Αντέρ λεγόταν ο λόφος, το μέρος, όπου ήταν κτισμένο το μετόχι) της μονής Ιβήρων (ένα από τα τέσσερα της μονής στην Κασσάνδρα). Το μετόχι λειτουργούσε ως αλυκή και πιθανώς πρέπει να συνδεθεί με το παλαιότερο μετόχι «Γεράνι» της ίδιας μονής με ιστορία που φτάνει ως το 1047 ή το 980, όταν αναφέρεται και ο χαμένος σήμερα ναός του Αγίου Ανδρέου. Από την οθωμανική περίοδο και τον 19ο αιώνα σώζονται και έγγραφα που αναφέρονται στο μετόχι Καραμάν της μονής Ιβήρων, το οποίο πιθανώς ταυτίζεται με το αναφερόμενο μετόχι. Διαβάζουμε για την εκεί αλυκή του μετοχίου: «του διαληφθέντος μετοχίου αρχίζοντα από της άκρας της εν τη μικρά θαλάσση κειμένης αλυκής διηκούσιν εις τον μετά των συνόρων του χωρίου Παληουρίου συνεχόμενον μέγαν λόφον» και για τα όρια του μετοχίου που περιελάμβανε «χειμαδιά και θέρετρα». Σημειώνω την αναφορά «εις την παλαιάν βρύσιν, κειμένην εν τη επί του αποτόμου κατηφόρου ευρισκομένου λειμώνος άκρα», προφανώς εννοώντας τη σωζόμενη έως σήμερα και ευτυχώς αναστηλωμένη «παλιά βρύση» του Παλιουρίου. Ήδη στην περιοχή υπήρχαν από τον 17ο αιώνα περίπου η Καψόχωρα (1623) και το Παλιούρι (1596). Επίσης το 1596 αγιορείτικα έγγραφα μιλάνε για τον Γιάννη Χανιώτη (κάτοικο του Καλλίνικου/ αναφέρεται σε χάρτες κοντά στη Χανιώτη). Τα εκτεταμένα έλη της περιοχής αποτέλεσαν για αιώνες πηγή κινδύνου για τους κατοίκους.
Το μετόχι Αντέρ της μονής Ιβήρων απαλλοτριώθηκε τη δεκαετία του 1950. Πιο συγκεκριμένα το 1953 οι εκτάσεις του που έφταναν ως το Παλιούρι και την Αγία Παρασκευή παραχωρήθηκαν στους Σ.Α.Α.Κ. Παλιουρίου, Αγίας Παρασκευής, Καψόχωρας (Συνεταιρισμοί Αποκατάστασης Ακτημόνων Καλλιεργητών). Έως και τη δεκαετία του 1960 οι αγρότες καλλιεργούσαν την περιοχή αυτή, όταν το 1971 ο Ε.Ο.Τ. απαλλοτρίωσε μέρος της έκτασης για δημιουργία στα έως τότε έλη μαρίνας για τουριστικά σκάφη. Τα έργα δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ, μέρος της εκσκαφής κατακλύσθηκε με θαλασσινό νερό και σήμερα χρησιμοποιείται για ελλιμενισμό μικρών σκαφών αναψυχής.
Ο υγροβιότοπος- λιμνοθάλασσα του Γλαρόκαβου προστατεύεται όπως και η θαλάσσια περιοχή ως το κάμπινγκ λόγω των λιβαδιών του είδους Posidonia oceanica (Ποσειδωνία).
Η περιοχή παραμένει ευτυχώς αδόμητη, ίσως το μοναδικό κομμάτι της Κασσάνδρας χωρίς καμία κατοικία και κανένα ξενοδοχείο, όπως ήταν το 1970 ή το 1980. Σώζεται σήμερα από το μετόχι μόνο ο μισοκατεστραμμένος ανεμόμυλος. Εγκαταλελειμμένος εδώ και πολλά χρόνια ο μύλος αναμένει την πτώση του ή την αναστήλωσή του. Δεν είναι είναι κηρυγμένο μνημείο όπως και θα έπρεπε. Αποκατεστημένος και φωτισμένος όμως θα είναι ένα πολύ ενδιαφέρον αξιοθέατο για την περιοχή και οι χιλιάδες τουρίστες που κάνουν καθημερινά κάθε καλοκαίρι τη διαδρομή αυτή θα έχουν μία ευκαιρία να φωτογραφίσουν κάτι, πέρα από παραλίες, μπαράκια και πεύκα.
GPS (Γεωγραφικό Πλάτος & Μήκος τοποθεσίας): 39.975141, 23.643875.

Send Comments

Φωτογραφίες

Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι Λεύκη ή Καραμάν μονής Ιβήρων

Wednesday, July 29, 2020

Ο κάμπος της Φούρκας είναι ο μεγαλύτερος και ο πλέον εύφορος της Κασσάνδρας. Από το πρώτο μισό του 10ου αιώνος υπήρχε εκεί μετόχι της μονής των Περιστερών, το οποίο λίγο αργότερα μεταβιβάσθηκε στην αγιορείτικη Μεγίστη Λαύρα και αργότερα στην Μονή Ιβήρων. Πρέπει να υπήρχε λοιπόν μία Σκάλα που εξυπηρετούσε τον αρχαίο οικισμό και, πιθανώς η ίδια θέση, εξυπηρετούσε τα μεσοβυζαντινά μετόχια και τους οικισμούς της περιοχής.
Το μετόχι της Λεύκης στην Κασσάνδρα περιλάμβανε μέρος της ακίνητης περιουσίας της μονής του Αγίου Ανδρέα στις Περιστερές. Περιήλθε στην Μονή Μεγίστης Λαύρας το 964 όταν ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Β´ Φωκάς δώρισε τη μονή του Αγίου Ανδρέα στον άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη. Περιλάμβανε χωράφια, αμπέλια, κήπους και ελαιόδεντρα σε διάφορες τοποθεσίες στο δυτικό τμήμα της χερσονήσου (Περιοχή Φουρκας-Καλάνδρας). Η γη αυτή αποτέλεσε τον πυρήνα του βασικού μετοχίου της μονής Μεγίστης Λαύρας στην περιοχή της Κασσάνδρας, το οποίο επεκτάθηκε κατά τους επόμενους αιώνες. Μαρτυρείται σαν αγροτικό μετόχι μέχρι και το 15ο αιώνα.
Σήμερα στην θέση του μετοχιού υπάρχει ένα μικρό προσκυνητάρι (εκκλησάκι) με πέτρινη επιγραφή στην σκεπή που γράφει: ΑΝΕΓΕΡΘΗ || Ω ΟΙΚΟΣ ΤΟΥΤΟΥ || ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΟΥ 11 IKON ΜΟΥ ΓΕΡΟΥ || ΠΑΝΑΡΕΤΟΥ || 1868 ΜΣ (Η κατώτατη γραμμή είναι μισή).
Χρονολογία από 964 έως 1500.
GPS (Γεωγραφικό Πλάτος & Μήκος τοποθεσίας): 39.982833, 23.425992.

Send Comments

Φωτογραφίες

Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι Κελλί (Παπά Διονυσίου) Ή Σιμωνοπετρίτικο

Wednesday, July 29, 2020

Μετά την καταστροφή της Κασσανδρείας το 540 (επιδρομή των Ούννων) οι ιστορικές μαρτυρίες σιωπούν και για τη χερσόνησό της Παλλήνης. Πολύ πριν από το 975 υπήρχε κάπου εκεί η μονή Μονή της Θεοτόκου του Αββακούμ με πολλά μετόχια σε όλη τη Χαλκιδική. Μέσα στη χερσόνησο κατείχε το «προάστειο της Αγίας Παρασκευής» (ίσως το σημερινό ομώνυμο χωριό) και χωράφια στην περιοχή του κάστρου της Κασσανδρείας. Η μονή του Αββακούμ, μαζί με τα μετόχια της περιήλθε πριν από το 975 στη μονή της Λεοντίας που βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη και ακολούθως το σύνολο περιήλθε στη μονή Ιβήρων (979/980).
Αλλο μετόχι της Λεοντίας που ήταν στην κατοχή της ήδη το 975, ήταν «ο Σίβρης (Σίβρι, Συβρή, Σύβριν, Σύβρι)» (σημερινή Σίβηρη). Πιθανόν να πρόκειται μετά από πώληση στην Μονή Σιμωνόπετρας ή εξαγοράστηκε με την ανταλλαγή της ιδιοκτησίας της μονής Κωνσταμονίτου στην περιοχή της Ψαλίδος το έτος 1330 στην μονή Ξενοφώντος. Τα κτήματα του μετοχιού αναφέρονται το 979/980 έως το 1079 σαν ιδιοκτησία της μονής Ιβήρων. Το 1344 ανφέρονται σαν ιδιοκτησία της μονής Δοχειαρίου ενώ από το 1089 έως το 1352 σαν ιδιοκτησία της μονής Ξενοφώντος !
Μία επιστολή προς τον Άγιο Καθηγούμενο Ιωαννίκιο της Ιεράς μονής Σιμωνόπετρας εκ μέρους της Δημογεροντίας και της Εφοροεπιτροπής της Φούρκας Χαλκιδικής αναφέρει τα εξής: «Ο πρώην οικονόμος του εν Κασσάνδρα Μετοχίου Κελλί, οσιώτατος πατήρ Κοσμάς, κατ’ εντολήν της Μονής, εκοινοποίησε εις την Κοινότητα Φούρκα ότι η Ιερά Μονή Σιμοπέτρας (Σίμωνος Πέτρας) δώρισε στην εκκλησία της το εντός της περιφερείας Φούρκας ευρισκόμενο χωράφι της. Με την παρούσα επιστολή οι ανωτέρω (Δημογεροντία και Εφοροεπιτροπή) αφού εκφράζουν τις από καρδιάς ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη τους, παρακαλούν να τους σταλεί η επίσημος αναγνώριση της δωρεάς αυτού, για να θεωρηθεί στο μέλλον κτήμα της Εκκλησίας Φούρκας». Οι Έφοροι Επίτροποι της Κοινότητας Φούρκας Χαλκιδικής απέστειλαν προς τον Καθηγούμενο της μονής Σίμωνος Πέτρας Ιωαννίκιο ευχαριστήρια επιστολή, στην οποία ευγνωμονούν τη Μονή για την παραχώρηση μοναστηριακού χωραφιού κειμένου στην περιφέρεια Φούρκας, προκειμένου να κτισθεί σ’ αυτό Εκκλησία και σχολείο.
Στην τοποθεσία Κελλί του Παπά Διονυσίου υπάρχουν ακόμα και σήμερα τα ερειπωμένα κτίσματα και η πανέμορφη πηγή νερού στην ομώνυμη τοποθεσία. Αναφέρεται σε δύο βυζαντινά έγγραφα.
Τα Κελλιώτικα ήταν χωράφια της περιοχής του μετοχιού Κελλί, που διανεμήθηκαν σε κατοίκους της Βάλτας. Μη άσκηση αντίρρησης επί της υπ’ αριθ. 19329/10-09-2015 Πράξης Χαρακτηρισμού με ΑΔΑ: 6ΩΘΨΟΡ1Υ-ΨΘΑ του Δασάρχη Κασσάνδρας, που αφορά χαρακτηρισμό τμήματος του με αριθμό 3500 τεμαχίου Οριστικής Διανομής έτους 1934 Αγροκτήματος «Μετόχι Κελλί (υπέρ ΣΑΑΚ Βάλτας)» περιοχής Δημοτικής Κοινότητας Κασσανδρείας του Δήμου Κασσάνδρας Περιφερειακής Ενότητας Χαλκιδικής.

Διοικητικές Μεταβολές Ο.Τ.Α.: Κ. Βάλτας (Θεσσαλονίκης)
ΦΕΚ 152Α - 09/07/1918
Σύσταση της κοινότητας με έδρα τον οικισμό Βάλτα
ΦΕΚ - 18/12/1920
Αναγνώριση του οικισμού Μετόχιον Κελί και προσάρτησή του στην κοινότητα Βάλτας
ΦΕΚ - 16/05/1928
Ο οικισμός Μετόχιον Κελί της κοινότητας καταργείται.
Χρονολογία από 975 έως 1101.
GPS (Γεωγραφικό Πλάτος & Μήκος τοποθεσίας): 40.026444, 23.372236.

Send Comments

Φωτογραφίες

Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι Παπακυρίτση μονής Ιβήρων

Wednesday, July 29, 2020

Send Comments

Φωτογραφίες

Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι Αζάπικο μονής Παντοκράτορος

Wednesday, July 29, 2020

Το μετόχι Αζάπικο το είχε στην κατοχή της η Ιερά Μονή Παντοκράτορος από τα μέσα του 16ου αιώνα όπως αναφέρεται σε έγγραφο με τα σύνορα του Ρώσικου Μετοχιού της Καλλιθέας το 1569. Ανατολικά της Κασσάνδρειας στην περιοχή Αζάπικο, στον παλιό δρόμο Βάλτας-Παζαράκια (Κρυοπηγής), βρίσκεται κατεστραμμένο απ' τον καιρό της επανάστασης το παρεκλήσι Άγιος Αθανάσιος. Τα θεμέλια του, μέχρι και τα τελευταία χρόνια του 1930-1940, βρίσκονταν εκεί σκεπασμένα από βάτα και κοντά τους υπήρχαν μουριές. Τώρα στο ίδιο μέρος είναι κτισμένο ένα «κουβούκλιο» (εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας), με εικόνες και καντήλι γι' άναμα. Δίπλα στο εκκλησάκι υπάρχουν συκιές που σκεπάζουν τα ερείπια του μετοχιού.
Σύμφωνα με τον ερευνητή Ιωάννη Βασδραβέλλη και την δημοσίευση στο περιοδικό «Μακεδονικά», «Ανέκδοτα φιρμάνια αφορώντα εις τα εν τη Χερσονήσω Κασσάνδρας Μετόχια» (1973), οι απόφασεις του Ιεροδικαστικού Συμβουλίου για τα μετόχια της Κασσάνδρας έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επανίδρυση και κατοχύρωση των Αγιορείτικων μετοχιών στην χερσόνησο της Κασσάνδρας. Τα φιρμάνια αυτά μετεφράσθησαν από τον άριστο τουρκομαθή Ιωάννη Παναγιωτίδη. Τα έτη 1833-1835 άρχισε η εξέταση των αντιπροσώπων των μετοχιών για «τους σχετικούς τίτλους αναγραφομένων συνόρων των γαιών, λειμώνων, χειμαδιών και θερέτρων των εκ των εν Αγίω Όρει Μονών εξαρτωμένων μετοχίων». Το 1835 ο οικονόμος Παπά Διονύσιος της μονής Αζάπ (Παντοκράτορος) σε οθωμανικό δικαστήριο στην Βάλτα, επαναπροσδιόρισε τα σύνορα των κτημάτων του μετοχιού μετά το ολοκαύτωμα της Κασσάνδρας. Τα σύνορα των κτημάτων του μετοχιού ήταν της κοιλάδας Πασά Πασά Τερεσί, της οδού του χωριού Παζαράκια (Κρυοπηγής), του Ρωσικού μετοχιού της μονής του Αγίου Παντελεήμονος και του λόφου Τούρλα.
Χαρακτηριστικά είναι τα τοπωνύμια της κτηματικής περιοχής της Βάλτας: Αζάπικο, Αμπέλα (Μέρος στο οποίο παλιότερα υπήρχε μεγάλο αμπέλι του μετοχιού Αζάπικο), Αζαπιώτικα (Χωράφια της περιοχής του μετοχιού Αζάπικου) και Στριβαδγιά (Χαμηλά κι επίπεδα χωράφια του μετοχιού Αζάπικου, όπου καλλιεργόταν και ο λαχανόκηπος του).
GPS (Γεωγραφικό Πλάτος & Μήκος τοποθεσίας): 40.050254, 23.441483

Send Comments

Φωτογραφίες

Παλιές Φωτογραφίες

kassandria-metochi-azapiko-vrisi-simera-1200

Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι Γεράνι μονής Ιβήρων

Wednesday, July 29, 2020

Το βόρειο τμήμα του έλους του Σταυρονικήτα (Νέα Φώκαια) ονομάζεται Γεράνι και καταλαμβάνει μεγαλύτερη έκταση από ότι το νότιο. Είναι επιμήκης, σε μήκος περίπου 1.500 μ. κατά μήκος της ακτής απ' την οποία χωρίζεται με ψηλές θίνες με σχίνα. Εδώ απαντάται ο υστερορωμαϊκός-παλαιοχριστιανικός οικισμός (Παπάγγελος, 1981). Στην ακτή, κάτω από τις θίνες υπάρχουν τοιχοποιίες ασβεστόκτιστων κτιρίων, διαβρωμένες από τη θάλασσα. Μεταξύ των κτιρίων αυτών βρίσκεται και μία παλαιοχριστιανική βασιλική, σκεπασμένη σήμερα κατά το δυτικό τμήμα από τη θάλασσα. Στη βορειοδυτική παραθαλάσσια πλευρά του έλους βρίσκεται το αντλιοστάσιο με το οποίο επιχειρήθηκε η αποξήρανση του έλους από τη «Σάνη Α.Ε.» το 1972. Δίπλα στο αντλιοστάσιο, προς νότο, υψώνεται χαμηλός γήλοφος, έκτασης περίπου 2 στρεμμάτων όπου βρίσκεται το υστερορωμαϊκό-παλαιοχριστιανικό νεκροταφείο. Αμέσως δυτικά του αντλιοστασίου, στην απόκρημνη ακτογραμμή βρίσκονται, συλημένοι σήμερα, κιβωτιόσχημοι-καμαροσκέπαστοι παλαιοχριστιανικοί τάφοι, εκ των οποίων ένας έχει τόξο από πλήρη κεραμικά στοιχεία σε καλή κατάσταση.
Σε απόσταση μικρότερη των 100 μ. βρίσκεται ο προϊστορικός οικισμός, που σήμερα είναι παραθαλάσσιος. Σκάλα πρέπει να υπήρχε στο Γεράνι της Κασσάνδρας, που λειτουργούσε η μεγάλη αλυκή, από την ύστερη αρχαιότητα (τουλάχιστον) μέχρι και τον 15ον αιώνα, η οποία πρέπει να εξυπηρετούσε και το γειτονικό μετόχι «Μαρίσκιν» της αγιορείτικης μονής Διονυσίου.
Το μετόχι αναφέρεται στα έγγραφα της μονής Ιβήρων το 979-980 και το 1079 με τον ναό του Αγίου Ανδρέα (ίσως η παλαιοχριστιανική βασιλική). Με βάση έγγραφο της μονής Διονυσίου του 1421 στην περιοχή υπήρχε ο οικισμός Μυριάνδριον. Από έγγραφα της μονής Αγίου Παύλου γνωρίζουμε ότι στην αρχή του 15ου αιώνα το έλος Γεράνι λειτουργούσε ως αλυκή υπό κρατικό έλεγχο.
Χρονολογία από 979 έως 1079.
GPS (Γεωγραφικό Πλάτος & Μήκος τοποθεσίας): 40.132294, 23.322918.

Send Comments

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

Ονομασία Μνημείου: Αρχαιολογικός χώρος στη θέση "Γεράνι" Νέας Φώκαιας
Θέση: "Γεράνι"
Τύπος Κήρυξης: Αρχαιολογικός χώρος
Είδος Μνημείου: Αρχαιολογικές Θέσεις, Αρχαία Ιερά, Θρησκευτικοί Χώροι
Χρονική Περίοδος: Αρχαιότητα, Βυζαντινή/Μεταβυζαντινή
Φορέας Προστασίας: ΙΣΤ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων & 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (Συναρμοδιότητα)
Αριθμός Υπουργικής Απόφασης, Αριθμός ΦΕΚ:
ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/31756/1603/31-7-2000, ΦΕΚ 1057/Β/28-8-2000
Παρατηρήσεις: Ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος εκτείνεται και στην κοινότητα Νέας Ποτείδαιας.

Φωτογραφίες

Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι Γρηγοριάτικο μονής Οσίου Γρηγορίου

Wednesday, July 29, 2020

Το μετόχι Παληούριον (Γρηγοριάτικο) στην Κασσάνδρα μαρτυρείται στην κατοχή της μονής Γρηγορίου για πρώτη φορά το 1429 σε τουρκικό έγγραφο. Το μετόχι αποτελούνταν κυρίως από μικρά χωράφια σε διάφορα χωριά της περιοχής. Ξεχωριστή δράση ανέπτυξαν κατά τον Μακεδονικό Αγώνα οι Μοναχοί του Παλιουριού. Την εποχή αυτή Οικονόμος ήταν ο Γέρων Φώτιος (από τα Λαγγάδια Γορτυνίας) που διακρίθηκε για την πατριωτική του δράση. Το Μετόχι αποτέλεσε Κέντρο ανεφοδιασμού για τα Αντάρτικα Σώματα που έδρασαν στη Χαλκιδική και στην Ανατολική Μακεδονία. Η Κυβέρνηση της Ελλάδος έστελνε συχνά στις ακτές πλησίον του Μετοχού πλοία με πολεμοφόδια. Οι Μοναχοί με κίνδυνο τη ζωής τους φρόντιζαν να παραλάβουν τον οπλισμό τις νυκτερινές ώρες και να κρύβουν τα κιβώτια είτε μέσα στο δάσος είτε παραχώνοντάς τα στην άμμο. Κάποτε μάλιστα είχε φιλοξενηθεί στο Μετόχι καταδιωκτικό απόσπασμα Τούρκων, και ο επικεφαλής του ζήτησε από τους Μοναχούς μια έγγραφη σφραγισμένη δήλωση, που να πιστοποιεί ότι στο Μετόχι και στη γύρω περιοχή του δεν συνέβη καμία ύποπτη δραστηριότητα. Ο παριστάμενος οπλαρχηγός Βασ. Παπακώστας και ο αντάρτης Γαλάνης (εκ Συκιάς), ενδεδυμένοι καλογερικά, παρέδωσαν το σχετικό έγγραφο στον Τούρκο επικεφαλής.
Πολλές ιστορίες διασώθηκαν σχετικά με τη φιλοξενία και το θάρρος που επεδείκνυαν οι μοναχοί του Μετοχίου στις κρίσιμες περιστάσεις. Όταν κάποιος ρωτούσε τους πρώην φιλοξενούμενους του Μετοχίου από ποιά περιοχή έρχονται, η απάντησή τους ήταν αυθόρμητη και λακωνική «Από το Ρωμαίικο Μετόχι». Όταν κάποτε ο Ηγούμενος της Κωνσταμονίτου με τον Οικονόμο του Μετοχίου επισκέφθηκαν το Μετόχι και είδαν τους οπλαρχηγούς με τους άνδρες τους να χορεύουν και να τραγουδούν πατριωτικά τραγούδια τους είπαν μα εσείς το κάνατε σκέτο… ρωμαίικο. Ακόμη, μια επιτροπή που είχε σταλεί στη Χαλκιδική από το Προξενείο Θεσσαλονίκης, αποτελούμενη από τους Ιωσήφ Αδαμίδη, δικηγόρο και βουλευτή Κορυτσάς, και Ελευθέριο Χατζηκώστα, ιατρό, επισκέφτηκε το Μετόχι. Αυτοί, βλέποντας την εύθυμη ατμόσφαιρα που επικρατούσε μεταξύ των Μοναχών, είπαν: «ηκούαμεν περί της Πελοποννησιακής φιλοξενίας και εγνωρίζομεν εκ της ιστορίας τον πατριωτισμόν των Πελοποννησίων, αλλ’ ότι βλέπομεν υπερβαίνει τους υπολογισμούς ημών».
Πολλά σημαίνοντα πρόσωπα της περιόδου του Μακεδονικού Αγώνα που είχαν άμεσα ή έμμεσα συναστραφεί τη Μονή Γρηγορίου και το Μετόχι του Παληουριού είχαν πολύ θετική άποψη για την εθνική δράση που ανέπτυξαν οι μοναχοί τους. Ανάμεσά τους ήταν ο Υποπρόξενος στη Θεσσαλονίκη Φιλ. Κοντογούρης και τα στελέχη του Αγώνα Δημ. Κάκκαβος (Καπετάν Ζώης), Αθανάσιος Εξαδάκτυλος (Αντωνίου), Κυριάκος Ταβουλάρης (Κατσιανός), Μαζαράκης Αλέξανδρος (Ιωαννίδης), Κερουκλής Ανδρέας (Κολυβάς) κ.ά.
Σύμφωνα με τον ερευνητή Ιωάννη Βασδραβέλλη και την δημοσίευση στο περιοδικό «Μακεδονικά», «Ανέκδοτα φιρμάνια αφορώντα εις τα εν τη Χερσονήσω Κασσάνδρας Μετόχια» (1973), οι απόφασεις του Ιεροδικαστικού Συμβουλίου για τα μετόχια της Κασσάνδρας έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επανίδρυση και κατοχύρωση των Αγιορείτικων μετοχιών στην χερσόνησο της Κασσάνδρας. Τα φιρμάνια αυτά μετεφράσθησαν από τον άριστο τουρκομαθή Ιωάννη Παναγιωτίδη. Τα έτη 1833-1835 άρχισε η εξέταση των αντιπροσώπων των μετοχιών για «τους σχετικούς τίτλους αναγραφομένων συνόρων των γαιών, λειμώνων, χειμαδιών και θερέτρων των εκ των εν Αγίω Όρει Μονών εξαρτωμένων μετοχίων». Το 1835 ο οικονόμος Παπα Διονύσιος σε οθωμανικό δικαστήριο στην Βάλτα, επαναπροσδιόρισε τα σύνορα των κτημάτων του μετοχιού μετά το ολοκαύτωμα της Κασσάνδρας. Τα σύνορα των κτημάτων του μετοχιού ήταν του μετοχιού τής Αγίας Αναστασίας, του λόφου Κωνσταντινουπόλεως, την θέση λεγομένη Πλατανών και το χωριό Παλιούρι με το λόφο Αράπη.
Χρονολογία από 1429 έως 1930.
GPS (Γεωγραφικό Πλάτος & Μήκος τοποθεσίας): 39.952593, 23.646912

Send Comments

Φωτογραφίες

Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι μονής Φλαμουρίου

Wednesday, July 29, 2020

Στη Κασσάνδρα υπήρχαν τρία Πατριαρχικά αγροκτήματα, που ανήκαν στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Αυτά ήταν: Της Παναγίας Φανερωμένης στην περιοχή της Νέας Σκιώνης, του Αγίου Διονυσίου στην περιοχή της Βάλτας (της σημερινής Κασσάνδρειας) και του Αγίου Γεωργίου στην Καλάνδρα.
Περί τα δύο χιλιόμετρα νοτίως της Νέας Σκιώνης, στην στενή λωρίδα ανάμεσα στον δημόσιο δρόμο και την θάλασσα, βρίσκεται ο μετοχιακός ναός της Παναγίας Φανερωμένης. Μέχρι το 1881, όταν περιήλθε στην άμεση δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου (Θεολογική Σχολή της Χάλκης), ανήκε στην Θεσσαλική Μονή του Φλαμουρίου. Σήμερα το Πατριαρχείο εκπροσωπείται στην διαχείριση του ναού από την Μονή Βλαττάδων, αλλά την μέριμνα για τον ευπρεπισμό και την λειτουργικότητα του την έχουν ευσεβείς κάτοικοι της Νέας Σκιώνης. Πανηγυρίζει στα εννιάμερα της Παναγίας, δηλαδή την 23η Αυγούστου.
Πρόκειται για «δρομικό» ναό εξωτερικών διαστάσεων 14,5X6,5 μ., ο οποίος απολήγει στην ανατολική πλευρά σε μεγάλη ημικυκλική κόγχη και στην δυτική έχει έναν ευρύχωρο νάρθηκα. Η στέγασή του γινόταν με κεραμοσκεπή ξύλινη στέγη, η οποία στις αρχές της δεκαετίας του 1980 αντικαταστάθηκε (εντελώς αδόκιμα) από δίρριχτη πλάκα μπετόν, τοποθετημένη μισό μέτρο ψηλότερα. Η νέα στέγη στηρίχτηκε σε υποστυλώματα επίσης από μπετόν, τα οποία περιβάλλουν εξωτερικά τον ναό και είναι σε επαφή με την τοιχοποιία του. Η επέμβαση αυτή, πού είναι πολύ δύσκολο να διορθωθεί, είχε αποτέλεσμα όχι μόνον την αλλοίωση της μορφής του ναού αλλά και την πρόκληση σημαντικών φθορών στις τοιχογραφίες που διέσωσαν οι αιώνες στο εσωτερικό του. Στο ναό φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας ζωγραφισμένη σε όρθια μαρμάρινη βάση αγάλματος.
Ο ναός είναι λιθόκτιστος και στην τοιχοδομία του διακρίνονταν (πριν από την επίχριση της) μεγάλοι γωνιόλιθοι προερχόμενοι από αρχαιότερα κτήρια. Η μεγάλη και ισχυρή κόγχη, πάχους 1,25 μ., οι παλαιότερες οικοδομικές φάσεις που εντοπίσθηκαν κάτω από το σημερινό δάπεδο του ναού με δοκιμαστικές τομές των αρχαιολόγων, και οι τοιχοποιίες που αποκαλύπτει το κύμα, αραιά και που, στην ακτή δίπλα στον ναό, δηλώνουν ότι το σημερινό κτίσμα κατέλαβε την θέση κάποιου άγνωστου ερειπωμένου παλαιοχριστιανικού ναού.
Το εσωτερικό του ναού ήταν κατάγραφο με τοιχογραφίες, από τις οποίες σώζεται, ακόμη, ένα σημαντικό τμήμα. Αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης της αρχαιολόγου κ. Λήδας Τόσκα-Ζαχάρωφ, η οποία τις δημοσίευσε στο Παράρτημα του περιοδικού «Χρονικά της Χαλκιδικής», που περιέχει τα Πρακτικά του Α' Πανελληνίου Συμποσίου Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Χαλκιδικής (Θεσσαλονίκη 1987).
Ελάχιστοι είναι πλέον οι τοιχογραφημένοι ναοί της Χαλκιδικής. Η ασύλληπτη στην έκτασή της καταστροφή του 1821 μας στέρησε και από τα πάμπολλα εκκλησιαστικά μνημεία που ήσαν διεσπαρμένα στην προεπαναστατική Χερσόνησο.
Έχοντας υπόψη ότι στην Παναγία Φανερωμένη διατηρείται το μεγαλύτερο ποσοστό τοιχογραφιών, σε σχέση με το αρχικό σύνολο, μπορούμε να πούμε ότι η σημασία του μνημείου είναι μεγάλη για την μελέτη της εκκλησιαστικής ζωγραφικής στην Χαλκιδική κατά τούς προεπαναστατικούς χρόνους.
GPS (Γεωγραφικό Πλάτος & Μήκος τοποθεσίας): 39.935675, 23.553853

Send Comments

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

Ονομασία Μνημείου: Ι. Ναός Παναγίας Φανερωμένης
Θέση: Περίπου 2 χιλιόμετρα ΝΑ της Νέας Σκιώνης
Τύπος Κήρυξης: Αρχαίο μνημείο
Είδος Μνημείου: Ιεροί Ναοί Χριστιανικοί, Θρησκευτικοί Χώροι
Χρονική Περίοδος: Βυζαντινή/Μεταβυζαντινή
Φορέας Προστασίας: 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων
Αριθμός Υπουργικής Απόφασης, Αριθμός ΦΕΚ:
ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Β1/Φ35/52413/1207/15-10-1984, ΦΕΚ 891/Β/20-12-1984
Κείμενο: Xαρακτηρίζουμε τον I.N. Παναγίας Φανερωμένης, που βρίσκεται δύο περίπου χιλιόμετρα N.A. Του χωριού Nέα Σκιώνη Xαλκιδικής, ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, γιατί πρόκειται για έναν από τους ελάχιστους ναούς της Xαλκιδικής που διατηρεί τοιχογραφίες του 17ου αιώνα.

Φωτογραφίες

Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι Αγίου Δημητρίου ή Κρεμμύδι

Wednesday, July 29, 2020

Η περιφέρεια της Βάλτας σε χωράφια και δάση, πολύ περιοριζόταν ως τα 1930-1940 απ’ τις κτηματικές περιοχές των αγιορείτικων μετοχιών. Τα μοναστήρια του Αγίου Όρους απόχτησαν στην Κασσάνδρα εκτάσεις γης, στα μετά από το 10ο αιώνα χρόνια. Στις εκτάσεις αυτές, που τις απόχτησαν τα μοναστήρια κατά καιρούς, έκτισαν σπίτια κι άλλα κτίσματά τους, σαν αγροτικές τους εγκαταστάσεις. Ήταν τα σπίτια αυτά με τ’ άλλα κοντινά τους κτίσματα, τα μοναστηριακά μετόχια. Τα μετόχια, κάηκαν κι αυτά κατά την επανάσταση του 1821. Ύστερ’ απ’ την επανάσταση, τα μετόχια ξανακτίστηκαν. Κι ενώ πριν απ’ αυτή ίσως να ήταν λιγότερα, στα μετά απ’ την επανάσταση χρόνια κι ως το 1900 έφτασαν να είναι, μέσα στην Κασσάνδρα, 24 μετόχια. Οι μετοχίτικες περιοχές σε χωράφια και δάση, υπολογίζονταν στα 4/5 της όλης έκτασης της χερσονήσου. Και ήταν τα χωράφια τους από τα πιο εύφορα και καλύτερα του τόπου της, και τα δάση τους από τα πιο ομαλά σε έδαφος.
Στα μοναστηριακά έγγραφα μαρτυρούνται μερικά χωριά στο βόρειο τμήμα της χερσονήσου τον 11ο αιώνα όπως ο Άγιος Δημήτριος («προάστειον» του Αγίου Παντελεήμονος και του Βατοπεδίου). Η χερσόνησος της Κασσάνδρας φαίνεται ότι ήταν σε μεγάλο βαθμό ερημωμένη μετά την επιδρομή των Καταλανών στα 1307 και είναι πιθανό ότι οι πειρατικές επιδρομές των Τούρκων και η πρώτη οθωμανική κατάκτηση συνέβαλαν περαιτέρω στη διατήρηση αυτής της κατάστασης. Στα 1407-1408 ο Ιωάννης Ζ' Παλαιολόγος προσπάθησε να αναδιοργανώσει την κατοίκηση αφιερώνοντας μια έκταση στο βόρειο τμήμα της χερσονήσου (στην οποία συμπεριλαμβάνονταν το μισό του παλαιοχωρίου του Αγίου Δημητρίου). Έμμεσα δηλώνεται εδώ ότι το βόρειο τουλάχιστον τμήμα της χερσονήσου κατοικούνταν προ του 1407 ή είχε μόλις γίνει κάποιος εποικισμός του με πρωτοβουλία του Ιωάννη. Στην ίδια πολιτική αναδιοργάνωσης και εκ νέου εποικισμού εντάσσονται και οι παραχωρήσεις και άλλων εγκαταλειμμένων χωριών στην ίδια περιοχή στα μοναστήρια του Αγίου Όρους, με αντάλλαγμα συνήθως την υποχρέωση των μονών να κτίσουν πύργους για την προστασία της περιοχής.
Σε έγγραφο της μονής Διονυσίου του 1421 αναφέρονται στα σύνορα του Μαρίσκιν και άλλα χωριά (Κινστέρνιον, Μυριάνδριον της μονής Βλατάδων, Άγιος Δημήτριος, Άγιος Παύλος, Καρβέας). Στα 1408 επίσης επικυρώθηκε με χρυσόβουλλο του Ιωάννη Ζ' προηγούμενη δωρεά του παλαιοχωρίου του Αγίου Παύλου στη μονή Αγίου Παύλου, μαζί με 10 ζευγάρια γης και 15 φαμίλιες που κατοικούσαν εκεί και δικαιώματα αλιείας. Είναι χαρακτηριστικό ότι όρος της δωρεάς ήταν η καταβολή του 1/30 των εισοδημάτων του παλαιοχωρίου για τη φύλαξη του κάστρου της Κασσάνδρας. Τέλος, γνωρίζουμε ότι στα 1419 παραχωρήθηκε στη μονή Αγίου Παντελεήμονος το «παλαιοχώριον» του Αγίου Δημητρίου, για το οποίο έγινε λόγος και παραπάνω, με 30 ζευγάρια γης.
Πριν απ’ την επανάσταση ήταν το μικρό χωριό Κρεμμύδι, που κάηκε κι αυτό απ’ τους Τούρκους και δεν ξαναχτίστηκε πια. Μετά απ’ την επανάσταση, χτίστηκε το μετόχι Κρεμμύδι και ανήκε στο μοναστήρι του Αγίου Παύλου.
Πρώτη αναφορά του χωριού Άγιος Δημήτριος ήταν το 1082. Σαν Κρεμμύδι ήταν μέσα στα χωριά της Κασσάνδρας την εποχή παραχώρησης της Κασσάνδρας στον Gazanfer Aga (1587). Επίσης ήταν προσφυγικός οικισμός που εγκαταλείφθηκε εξαιτίας της ελονοσίας και οι κάτοικοί του πήγαν στην Καλλιθέα.
Στην περιοχή υπάρχουν τα ερείπια μέσα στις συκιές του μικρού χωριού ή του μετοχιού, η τοιχογραφημένη εκκλησία του Αγίου Δημητρίου χτισμένη το 1865 και η παλιά κτιστή βρύση που το νερό της τρέχει από το στόμιο ενός κανονιού !
Χαρακτηριστική είναι η απογραφή του πληθυσμού της υποδιοίκησης Χαλκιδικής από την Διεύθυνση Στατιστικής του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας στις 19-2-1920: Βάλτα 1.469, Μετόχι Κρεμμύδι 23.
Διοικητικές Μεταβολές Ο.Τ.Α.: Κ. Βάλτας (Κασσάνδρειας)
ΦΕΚ 152Α - 09/07/1918: Σύσταση της κοινότητας με έδρα τον οικισμό Βάλτα.
ΦΕΚ - 18/12/1920: Αναγνώριση του οικισμού Μετόχιον Κρεμμύδι και προσάρτησή του στην κοινότητα Βάλτας.
ΦΕΚ - 16/05/1928: Ο οικισμός Μετόχιον Κρεμμύδι της κοινότητας καταργείται.
GPS (Γεωγραφικό Πλάτος & Μήκος τοποθεσίας): 40.070351, 23.383366

Send Comments

Φωτογραφίες

Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι Άγιος Γεώργιος μονής Μεγίστης Λαύρας

Wednesday, July 29, 2020

Τον καιρό που ηγούμενος του ήταν ο Μιχαήλ Μαλεΐνος, θείος του Νικηφόρου Φωκά, συνδέθηκε με στενή φιλία με τον μετέπειτα αυτοκράτορα, η οικονομική ενίσχυση του οποίου καθώς και εκείνη του Ιωάννη Τσιμισκή, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ίδρυση και ανάπτυξη της Μονής. Οι ίδιοι αυτοκράτορες παραχώρησαν επίσης στη Μεγίστη Λαύρα πλούσια μετόχια.
Στην κτηματική περιφέρεια της Αθύτου υπήρχαν, μέχρι το 1932, τα μεγάλα και παλαιά αγιορείτικα μετόχια των μονών Μεγίστης Λαύρας και Αγίου Παντελεήμονος, με τις οποίες οι Αθυτιώτες διατηρούσαν στενές σχέσεις.
Το ζευγηλατείο Γυμνού (Αγροτικό μετόχι) στην Κασσάνδρα ανατολικά της Αθύτου, μαρτυρείται στην κατοχή της μονής Μεγίστης Λαύρας από το 1298 σε χρυσόβουλο του Ανδρονίκου Β´. Πρόκειται για γη συνολικής έκτασης περισσότερο από 10000 μοδίων, συμπεριλαμβανομένων βοσκότοπων. Στα έγγραφα της μονής αναφέρεται τα έτη 1259, 1298 και 1321-1329.
Σύμφωνα με τον ερευνητή Ιωάννη Βασδραβέλλη και την δημοσίευση στο περιοδικό «Μακεδονικά», «Ανέκδοτα φιρμάνια αφορώντα εις τα εν τη Χερσονήσω Κασσάνδρας Μετόχια» (1973), οι απόφασεις του Ιεροδικαστικού Συμβουλίου για τα μετόχια της Κασσάνδρας έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επανίδρυση και κατοχύρωση των Αγιορείτικων μετοχιών στην χερσόνησο της Κασσάνδρας. Τα φιρμάνια αυτά μετεφράσθησαν από τον άριστο τουρκομαθή Ιωάννη Παναγιωτίδη. Τα έτη 1833-1835 άρχισε η εξέταση των αντιπροσώπων των μετοχιών για «τους σχετικούς τίτλους αναγραφομένων συνόρων των γαιών, λειμώνων, χειμαδιών και θερέτρων των εκ των εν Αγίω Όρει Μονών εξαρτωμένων μετοχίων». Το 1835 ο οικονόμος Καραγιάννης σε οθωμανικό δικαστήριο στην Βάλτα, επαναπροσδιόρισε τα σύνορα των κτημάτων του μετοχιού μετά το ολοκαύτωμα της Κασσάνδρας. Τα σύνορα των κτημάτων του μετοχιού ήταν του χωριού της Αθύτου, του μετοχιού του Αγίου Παύλου, του χωριού Κρεμμύδι και το χωριό Βάλτα.
Από το Μισθωτήριο Συμβόλαιο που υπογράφηκε μεταξύ των Μονών και του Δημοσίου, προκύπτει ότι από το σύνολο των Μετοχιών στην περιοχή της Χαλκιδικής (Τα πρωτόκολλα για κάθε ένα Μετόχι αναφέρονται στον αντίστοιχο οικισμό και έγιναν μετά το 1930), 45 κατ’ αρχήν Μετόχια ήταν διαπραγματεύσιμα προς ενοικίαση για διάστημα μιας δεκαετίας. Η ενοικίαση αυτή κατέληξε ουσιαστικά σε απαλλοτρίωση. Ένα από τα μετόχια ήταν και το «Α. Γεώργιος Κασσάνδρας, μονής M. Λαύρας».
Στην περιοχή Λαυριώτικο της Αθύτου υπάρχει ο Ναός του Αγίου Γεωργίου που κτίστηκε το 1867.
Χρονολογία από 1298 έως 1500.
GPS (Γεωγραφικό Πλάτος & Μήκος τοποθεσίας): 40.087848, 23.414523

Send Comments

Φωτογραφίες

Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι Αναστασίτικο ή Καλλινίκου μονής Αγίας Αναστασίας

Wednesday, July 29, 2020

Η μονή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας βρίσκεται στην περιοχή του χωριού Γαλαρηνού και υπαγόταν στην Ιερά Μητρόπολη Κασσανδρείας. Η κτηματική περιουσία της μονής αποτελούνταν από τρία μεγάλα μετόχια, που κάλυπταν μια έκταση χιλιάδων στρεμμάτων: το Αναστασιτικό μετόχι της Αγίας Αναστασίας στην χερσόνησο της Κασσάνδρας, το Μετόχι Κάρβουνο στην Καλαμαριά της επαρχίας Κασσανδρείας και το μετόχι Κρητιανά στην περιοχή του χωρίου Μεσημέριον.
To χειμαδιό αυτό για βουβάλια και πρόβατα καταχωρήθηκε στον κατάλογο των βακουφικών κτημάτων της μονής της Αγίας Αναστασίας στα 1568. Σημειώνεται επίσης ότι τα όρια του είχαν καταγραφεί σε ιεροδικαστικό έγγραφο. Οπωσδήποτε, το χειμαδιό αυτό θα αποκτήθηκε μετά το 1522 (ίδρυση της μονής).
Το Αναστασίτικο μετόχι είχε πολλά «Καθίσματα» («Κάθισμα» αποκαλείται η αγροικία, είδος κελιού, ησυχαστηρίου) ήδη από των βυζαντινών χρόνων, όπως φαίνεται από τα χρυσά και αργυρά νομίσματα, που βρέθηκαν στην περιοχή με τις εικόνες των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Τέτοια «Καθίσματα» υπήρχαν στις τοποθεσίες: Στρεβάδια, Καλούτσικο, Aσπρόβραχα, Κούτσουρα, Στριγλό, Χειμαδιά και Βατοπέδι. Eικάζεται, ότι αυτά ανήκαν σε ιδιώτες που τα δώρησαν στην Αγία Αναστασία.
Το Αναστασίτικο είχε πολλά στρέμματα, με γόνιμη καλλιεργήσιμη γη, που σχεδόν ανέκαθεν από την εγκαθίδρυση του μετοχιού την καλλιεργούσαν οι Κασσαντρινιώτες με αγρομίσθωση πληρώνοντας ένα συμβολικό μίσθωμα στο Μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας. Δεν είναι περιττό να αναφερθεί πως το μεγαλύτερο μέρος της δαπάνης που απαιτήθηκε για την ανέγερση της εκκλησίας του Κασσανδρινού στη δεκαετία 1950-1960 προήλθε από την καλλιέργεια δημητριακών σ’ αυτή εδώ την περιοχή με φροντίδα της εκκλησιαστικής επιτροπής.
Οι παλιοί Κασσαντρινιώτες πίστευαν πως το Αναστασίτικο μετόχι ανήκε σ’ αυτούς που κατείχαν τα κτήματα του με μίσθωση για πολλά χρόνια. Αυτή η αφελής αντίληψη τους ήταν η αιτία να εφησυχάσουν κι όταν στα 1958 απαλλοτριώθηκαν τα μοναστηριακά αυτά κτήματα, περιήλθαν σχεδόν όλα στους κατοίκους της Νέας Σκιώνης. Για την αποκατάσταση των προσφύγων στη Χαλκιδική έγιναν και απαλλοτριώσεις μετοχίων που ανήκαν στην Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Ιερά Μονή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας. Η μονή βρισκόταν υπό την άμεση κανονική και διαχειριστική εξάρτηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Οι αγροτικοί νόμοι του κράτους μέχρι και το 1952 εξαιρούσαν τις Πατριαρχικές και Σταυροπηγιακές Μονές από τα μέτρα της απαλλοτρίωσης, διότι τα έσοδα από την κτηματική περιουσία τους εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (π.χ. Εκκλησιαστική Σχολή Αγίας Αναστασίας). Ένα επιπλέον επιχείρημα ήταν ότι πιθανή απαλλοτρίωση των μετοχίων της μονής θα ήταν δυνατόν να προκαλέσει στο μέλλον προβλήματα και να αποτελέσει κακό προηγούμενο σε βάρος της εκκλησιαστικής και μοναστηριακής περιουσίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου της ευρισκομένης σε ξένα κράτη.
Στην περιοχή υπάρχει η εκκλησία της Αγίας Αναστασίας με ψηφιδωτό δάπεδο, έχει κτητορική επιγραφή με έτος 1899 και η οποία ανακαινίστηκε το 1965. Μετόχι της μονής της Αγίας Αναστασίας είναι και ο Ναός της Παναγίας Φανερωμένης στη Νέα Σκιώνη Χαλκιδικής με τοιχογραφίες του 16ου αιώνα.
GPS (Γεωγραφικό Πλάτος & Μήκος τοποθεσίας): 39.994398, 23.478850

Send Comments

Φωτογραφίες

Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι Καλανδρέου ή Γαβριήλ μονής Χιλανδαρίου

Wednesday, July 29, 2020

Για την Καλάνδρα την πρώτη γραπτή μαρτυρία που έχουμε γύρω απ’ τ’ όνομά της είναι το 1318 σε έγγραφο της μονής Χιλανδαρίου, όπου αναφέρονται σαν κτήματά της αμπέλια του «Καλανδρέου». Εικάζεται ότι το όνομα ανήκε σε Βυζαντινό κτηματία.
Σε άλλο έγγραφο του 1259 αναφέρεται ότι κάποιος απ’ το χωριό Πλασταρά είχε χερσάμπελο στο Ποσείδι. Υπήρχε λοιπόν και άλλο χωριό σύγχρονο με του «Καλανδρέου» και δεν είναι σύμπτωση ότι και στη μία και στην άλλη γραφή αναφέρονται αμπέλια.
Αν πάρουμε σαν σημεία αναφοράς τις δύο πηγές που υδροδοτούσαν τους δύο οικισμούς, τη βρύση της Καλάνδρας απ’ τη μία και το Πηγάδι της Παναγίας απ’ την άλλη, η απόσταση είναι γύρω στο χιλιόμετρο και ανάμεσά τους ο εύφορος κάμπος, πηγή ζωής και για τους δύο οικισμούς.
Το 1598 αναφέρεται σε έγγραφο της μονής Χιλανδαρίου ότι «Πέθανε άκληρος ο Γεώργιος κρεοπώλης απ’ το χωριό Πλασταρά της Κασσάνδρας και τα κτήματά του ο Γκατζαφέρ- Αγάς τα πουλά στη Μονή Χιλανδαρίου».
Έτσι λοιπόν το Χιλανδάρι έρχεται και σ’ αυτή την περιοχή. Αν και η έδρα του μετοχιού ήταν αλλού, ο οικισμός του Πλασταρά τώρα φαίνεται ότι συνέχισε να υπάρχει. Γέροντες θυμούνται ότι ερείπια υπήρχαν στην τοποθεσία Ξτος τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας. Ξτος στο τοπικό ιδίωμα λέγεται ο Χριστός και το όνομα Χριστόδουλος προφέρεται Ξτόδουλος ή Ξτουδουλής. Στο συγκεκριμένο σημείο σώζεται σήμερα ένα εικονοστάσι μέσα στα βάτα με μια εικόνα της Σταύρωσης.
Μοναδικό απομεινάρι ατόφιο αυτού του οικισμού είναι η Εκκλησία της Παναγίας, που όπως φαίνεται ήταν και ο ενοριακός τους ναός Σήμερα είναι η μοναδική εκκλησία στη Χαλκιδική που έμεινε ανέπαφη απ’ την επανάσταση του 1821 και διασώζει ολόκληρο τον εσωτερικό της διάκοσμο (τοιχογραφίες) που χρονολογείται απ’ το 1619.
Η εκκλησία τοιχογραφήθηκε σύμφωνα με επιγραφή που υπάρχει δίπλα στην πόρτα του δυτικού τοίχου το 1619 ενώ η ανοικοδόμηση της πρέπει να έγινε νωρίτερα. Στους τοίχους της εντοιχίσθηκαν μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, και τοποθετήθηκαν τετραγωνισμένοι πωρόλιθοι στις γωνίες. Αυτά πιθανότατα προέρχονται από κάποιο ιερό που βρισκόταν στον χώρο της εκκλησίας.
Συγκεκριμένα υπάρχουν, πέρα από άλλα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, ένας εντοιχισμένος κιονίσκος στο νότιο τοίχο εξωτερικά της εκκλησίας, ένας μαρμάρινος επιτύμβιος ρωμαϊκός βωμός με την επιγραφή ΕΡΩΤΙΑΝΟΣ...., ένας μαρμάρινος βωμός ο οποίος χρησιμοποιείται σαν Αγία Τράπεζα και μαρμάρινοι γωνιόλιθοι στις γωνίες της εκκλησίας. Όλα αυτά τα μέλη θα μπορούσαν να είχαν μεταφερθεί από μακριά από την περιοχή της αρχαίας Μένδης και να χρησιμοποιηθούν σαν υλικά δόμησης.
Αυτό όμως που θα πρέπει να παρατηρήσουμε είναι ότι τα μέλη, ο επιτύμβιος βωμός με την επιγραφή, ο βωμός που χρησιμοποιείται σαν Αγία Τράπεζα και οι κίονες και κιονίσκοι είναι Ρωμαϊκών Χρόνων. Τριγύρω από την εκκλησία υπάρχουν ενδείξεις, όστρακα κ.λ.π. από εγκαταστάσεις Ρωμαϊκής Εποχής. Λίγα μέτρα ΒΔ. της εκκλησίας υπάρχουν εμφανή ίχνη στην επιφάνεια από σπίτια Κλασικών Χρόνων.
Η εκκλησία κτίστηκε από ευτελή υλικά ξεχωρίζουν μόνο οι γωνιόπετρες οι οποίες αποτελούν προφανώς αρχαία οικοδομικά υλικά καθώς και τα αρχιτεκτονικά μέλη που βρίσκονται στην εκκλησία. Η περιοχή της αρχαίας Μένδης έχει 2 με 3 χιλιόμετρα περίπου απόσταση από την εκκλησία.
Το σημαντικότερο ίσως που θα πρέπει να μας προβληματίσει είναι ότι κατά την ανακαίνιση του δαπέδου της εκκλησίας που έγινε από τον ιερέα της Καλάνδρας βρέθηκαν δύο κίονες, κιονόκρανα και άλλα μέλη τα οποία ήταν θαμμένα στο πάτωμα.
Δεν έχουμε μαρτυρία πότε εγκαταλείφτηκε το χωριό του Πλασταρά. Πολύ πιθανό μετά το «Χαλασμό». Τα δύο μετόχια, των Ιβήρων και του Χιλανδαρίου, αποτελούσαν τους μεγάλους γαιοκτήμονες της περιοχής. Σ’ αυτά δούλευαν πολλοί Καλανδρινοί. Το 1860 περίπου ο παπάς της Καλάνδρας ήταν Χιλανδαρινός, τον έλεγαν παπα-Χρίστο και τον έφερε το Μετόχι.
Βγαίνει λοιπόν το συμπέρασμα, ότι το Χιλαντάρι είχε καλλιέργειες κοντά στο χωριό και τα χωράφια του σίγουρα ήταν αυτά που αγόρασε απ’ το Γκατζαφέρ-Αγά το 1598. Είχε επίσης και ένα δίχωρο σπίτι δίπλα στην Παναγία, που πιθανότατα εξυπηρετούσε τους Χιλανταρινούς όταν βρίσκονταν σ’ αυτή τη περιοχή. Μετά το χαλασμό στην περιοχή έγιναν σημαντικές εκχερσώσεις, έφτιαξαν καινούρια χωράφια οι Καλανδρινοί και πολλά απ’ αυτά ήταν κοντά στο Μετόχι. Για ευκολία λοιπόν των Καλανδρινών αλλά και του Μετοχιού τα αντάλλαξαν τα χωράφια αυτά με Χιλανδαρινά, που ήταν κοντά στο χωριό (Χιλανδαρινή). Έτσι έφυγε το Μετόχι απ’ του Πλασταρά.
Μετά τον χαλασμό της Κασσάνδρας, όταν γύρισαν οι Καλανδρινοί, ήταν άνοιξη προχωρημένη. Τα ντουβάρια απ’ τα χωματόκτιστα σπίτια τα κάλυπταν οι τσουκνίδες. Ένα πράγμα βρήκαν όρθιο και σταυροκοπιούνταν, ήταν η Παναγία του Πλασταρά.
Ο Ιωακείμ Παπάγγελος (Οικονομολόγος-Αρχαιολόγος) έχει τη γνώμη ότι η «Παναγία» ήταν μετοχιακός ναός της I. μονής Χιλανδαρίου του Αγίου Όρους, για τους εξής λόγους :
1. Νοτίως της «Παναγίας" και πολύ κοντά, υπάρχει περιοχή με το τοπωνύμιο «Χιλανταρινή».
2. Ο ναός τιμάται στα «Εισόδια της Θεοτόκου», όπως και το καθολικό του Χιλανδαρίου.
3. Μέχρι πρόσφατα υπήρχε Χιλανδαρινή μετοχιακή ιδιοκτησία στην περιοχή μεταξύ Φούρκας και Καλάνδρας. Το μετόχι αυτό το είχε η Μονή Χελανδαρίου από τις αρχές του 14ου αιώνα.
Από τα στοιχεία που έχουμε μέχρι τώρα, δεν μπορούμε να ξέρουμε γιατί και πότε έχασε η Μονή την κυριότητα του ναού της «Παναγίας». Ο ίδιος θεωρεί σκόπιμο να επισημάνουμε την ομοιότητα των λέξεων «Καλανδρέου» (που αναφέρεται σε έγγραφο κυριότητας της ιεράς μονής Χελανδαρίου) και «Καλάνδρα».
Μπορεί όντως το χωριό να ανήκε εξ ολοκλήρου στην Μονή Χιλανδαρίου, φαινόμενο που συναντάται επί Τουρκοκρατίας και να είχε ως καθολικό την εκκλησία της Παναγίας, ενώ κατόπιν μεταφέρθηκε στο απέναντι ύψωμα. Υπάρχει και η περίπτωση η εκκλησία να μην ήταν μετοχική, αλλά η μονής Χιλανδαρίου να κατείχε μεγάλες εκτάσεις γύρω της και γύρω από το χωριό και έτσι όταν αυτό μεταφέρθηκε να αγοράστηκαν από την Μονή αυτές οι εκτάσεις. Η εκκλησία πιθανότατα να γιόρταζε την ίδια μέρα με το καθολικό της μονής Χιλανδαρίου, γιατί οι σχέσεις Καλάνδρας και μονής Χιλανδαρίου ήταν στενές, εφ’ όσον η μονή είχε ούτως ή άλλως μετόχι στη περιοχή.
GPS (Γεωγραφικό Πλάτος & Μήκος τοποθεσίας): 39.980051, 23.390334

Send Comments

Φωτογραφίες

Γενικές Πληροφορίες

Μετόχι Μονής Φιλοθέου

Wednesday, July 29, 2020

Το χειμαδιό αυτό, για βουβάλια, καταχωρήθηκε στο κατάστιχο του 1568. Πρόκειται για κτήμα που προϋπήρχε της παραχώρησης της Κασσάνδρας στον Gazanfer Aga. Το ίδιο χειμαδιό αναφέρεται και στον κατάλογο των βακουφικών κτημάτων της μονής στα 1568 (TT 723, σ. 1054): «χειμαδιό για βοοειδή και βουβάλια στην τοποθεσία Κασσάνδρα».
Δεν έχει εντοπιστεί αρχαιότερη μνεία σε κτήμα της μονής Φιλόθεου στην Κασσάνδρα. Αν δεχτούμε ότι το μετόχι της μονής Φιλόθεου, το οποίο ιδρύθηκε στο τέλος του 16ου αιώνα, μετά τη βακουφοποίηση της Κασσάνδρας σχετιζόταν με το χειμαδιό του 1568, μπορούμε να τοποθετήσουμε το χειμαδιό εκεί όπου σήμερα σώζονται τα ερείπια του μετοχίου αυτού, λίγο βόρεια από τα σημερινή Κρυοπηγή (Παζαράκια). Στη θέση «Μετόχι Φιλόθεου»: σώζονται σήμερα σε ένα ύψωμα τα θεμέλια του μετοχιακού οικοδομήματος και το πηγάδι.
Το 1835 σύμφωνα με την νέα κτηματική καταγραφή των Μετοχίων της Κασσάνδρας από τους Οθωμανούς, ο Ησαίας, οικονόμος του εξηρτημένου Φιλοθείτικου Μετοχιού από την Ιερά Μονή Φιλοθέου, δήλωσε στο ιεροδικαστικό συμβούλιο «ότι οι τίτλοι του μετοχιού απωλέσθησαν, ότι περιορίζεται τουτο από συνοριακή γραμμή που αρχίζει από του παρά την Εκκλησία της Αγίας Παρασκευής κειμένου λίθινου οροσήμου και διηκούσης εις τα σύνορα του χωριου Παζαράκια, εκείθεν στα σύνορα του Ρωσικού μετοχιού, εντεύθεν δε καταλήγει στα σύνορα του χωριού Βάλτας, και ότι, επειδή οι εντός της συνοριακής ταύτης γραμμής υπάρχουν γαίαι, χειμάδια και θέρετρα ανήκουν ανέκαθεν στο συγκεκριμένο μετόχι, εξαιτείται να σημειωθεί η δήλωση του και ερωτηθεί και εξακριβωθεί το πράγμα παρά των διαληφθέντων πληρεξουσιών».
Το 1913 επίσης αναφέρεται το Μετόχι Φιλοθέου με 1 οικία αλλά κοντά στην Νέα Φώκαια. Επίσης μετά το 1930 ήταν διαπραγματεύσιμο προς ενοικίαση το Μετόχι Παζαράκια στην Κασσάνδρα της Μονής Ζωγράφου. Στην απογραφή πληθυσμού του 1920 της κοινότητας Κασσανδρινού εμφανίζεται το Μετόχιον Φιλοθέου με 4 κατοίκους.
Αξίζει μιά επίσκεψη στην πέτρινη εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στον λόφο της Κρυοπηγής για να θαυμάσετε και μία από τις πιό μεγάλες βελανιδιές της χερσονήσου Κασσάνδρας !
Χρονολογία από 1568.
GPS (Γεωγραφικό Πλάτος & Μήκος τοποθεσίας): 40.035982, 23.470755

Send Comments