ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ ΑΡΧΑΙΑ ΣΑΝΗ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ANCIENT SANI EXCAVATIONS

Αρχαιολογικός χώρος αρχαίας Σάνης

Monday, August 31, 2020

Ένα γυμνό ακρωτήριο με το βυζαντινό πύργο του μετοχιού του Σταυρονικήτα που συνυπάρχει με την πολυτέλεια των σύγχρονων τουριστικών εγκαταστάσεων• αμέσως νότια ένας απάνεμος όρμος, μεταλλαγμένος κι αυτός σε μια υπερσύγχρονη μαρίνα που κατήργησε ότι είχε ορίσει για εκεί η φύση: μια ελώδης έκταση γύρω, μικρές πευκόφυτες αποφύσεις γης, αυτά συνιστούν σήμερα την περιοχή Σταυρονικήτα. Σ’ αυτή την περιοχή, σύμφωνα με τις αρχαιολογικές ενδείξεις, γεννήθηκε, άκμασε και θάφτηκε ένα σημαντικότατο κέντρο γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων που με μεγάλη πιθανότητα ταυτίζεται με την αρχαία Σάνη.
Ο Ηρόδοτος (Ιστ. 7,123,1), απαριθμώντας τις πόλεις της Παλλήνης, αναφέρει την αρχαία Σάνη τελευταία, κάνοντας έτσι μια νοερή τοποθέτηση της πόλης στη δυτική ακτή του Φλεγραίου πεδίου, ανάμεσα στις δυο σημαντικότερες θέσεις της χερσονήσου, τη Μένδη και την Ποτίδαια (μεταγενέστερα Κασσάνδρεια).
Νεότεροι ερευνητές την αναζήτησαν 3 χιλιόμετρα νότια του όρμου του Σταυρονικήτα, σε δύο στενές πεδιάδες, τη Μεγάλη και τη Μικρή Κύψα. Ο Struck μάλιστα αναφέρει το ακρωτήριο Κίφα ως πιθανή θέση της αρχαίας πόλης εννοώντας μάλλον «Κίψα». Ο Zahmt με τη σειρά του υπέδειξε - λανθασμένα όπως αποδείχτηκε - ως πιθανότερο χώρο τον παρακείμενο της περιοχής Σταυρονικήτα όρμο του Ξενοφώντος, όπου και οι παλιές εγκαταστάσεις των φυλακών Κασσάνδρας. Σήμερα, όμως, τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που θυσιάστηκαν στο βωμό της τουριστικής ανάπτυξης της Χαλκιδικής και η πληθώρα θαυμαστών κινητών ευρημάτων απ’ την περιοχή του όρμου του Σταυρονικήτα υποδεικνύουν - με μηδαμινά περιθώρια λάθους - αυτή την περιοχή ως τη γη που φιλοξένησε την αρχαία Σάνη και το ιερό της. Αποικία των Ερετριέων και η Σάνη, όπως το σύνολο των πόλεων των δύο ακριανών χερσονήσων της Χαλκιδικής (Στράβων), φαίνεται να ιδρύθηκε στα πλαίσια της μεγάλης αποικιακής δραστηριότητας του 8ου-7ου αιώνα π.Χ. χωρίς αυτό να υποστηρίζεται ρητά από κάποια γραπτή μαρτυρία.
Η ανέγερση ενός υπερσύγχρονου ξενοδοχειακού συγκροτήματος αμέσως κάτω απ’ τον βυζαντινό πύργο, καθώς και η κατασκευή μαρίνας στον όρμο Σταυρονικήτα ήταν οι αφορμές για τη διενέργεια σωστικών ανασκαφών από τη ΙΣΤ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, τα έτη 1971-74. Οι τελευταίες ανασκαφές αποκάλυψαν τμήμα της αρχαίας πόλης και του ιερού της. Τμήμα του οικισμού που εκτείνεται πιθανότατα στο λόφο με το βυζαντινό πύργο αποκαλύφθηκε στο χώρο που σήμερα καταλαμβάνουν οι ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις «SANI». Ήρθαν στο φως συνολικά 8 κτίσματα, που έδωσαν βέβαια το στίγμα της πολυσήμαντης θέσης, άφησαν όμως τη ζωή και την αποδήμησή της προκλητικά ομιχλώδεις, καθώς σκεπάστηκαν τελικά κάτω από τόνους μπετόν.
Πιο συγκεκριμένα, αρχικά ερευνήθηκαν δύο κτήρια που διατηρούνταν αποσπασματικά και σε κακή κατάσταση. Το πλήθος των οστράκων που περισυλλέχθηκε μαρτυρεί την παρουσία τους ήδη στα τέλη του 8ου αι. Δύο κυκλικοί αποθέτες (περίβολοι I και II), στο κτήριο προγενέστερης φάσης, διαμέτρου 2.50 μ. και 2.00 μ. αντίστοιχα και βάθους 0,60 μ., αποτέλεσαν ένα ακόμη πολύτιμο στοιχείο για τη διερεύνηση του πλούσιου παρελθόντος της αρχαίας Σάνης. Οστά ζώων και άφθονα αγγεία καθημερινής χρήσης, εισηγμένων απ’ την Κόρινθο ή από διάφορα εργαστήρια της Ιωνίας, συνιστούσαν το περιεχόμενο τους και αποτελούσαν μάρτυρες πολιτιστικής ανέλιξης, οικονομικής ευρωστίας και εμπορικού οργασμού. Λίγο δυτικότερα τέσσερα (4) κτήρια του 7ου αιώνα π.Χ. και μια ελλειψοειδής καλύβα με λιθόστρωτο μικρό δρόμο, ως πρόσβαση, συμπληρώνουν την ασαφή ακόμη εικόνα της αρχαίας πόλης. Η κεραμική και εδώ άφθονη, καθημερινής χρήσης στην πλειοψηφία της. Εκεί κοντά, λίγο βορειότερα, όστρακα πρώιμα γεωμετρικά (8ου αι. π.Χ.), πρωτογεωμετρικά (9ου-10ου αι. π.Χ.), καθώς και απομιμήσεις υπό-μυκηναϊκών σκύφων (11ου αι. π.Χ.) μαρτυρούν μια προγενέστερη των Ερετριέων εγκατάσταση. Αποδεικνύεται λοιπόν σχεδόν με βεβαιότητα, ότι οι Ερετριείς ίδρυσαν μια πόλη σ’ ένα χώρο που πριν είχαν οικειοποιηθεί και μορφοποιήσει άλλοι. Αυτό βέβαια δεν αποτελεί μοναδικότητα στη χερσόνησο της Παλλήνης, αφού και η γειτονική Άθυτος, στην ανατολική όχθη, έτυχε παρόμοιας μοίρας.
Αυτοί είναι λοιπόν οι γρίφοι της περιοχής Σταυρονικήτα. Τα έως τώρα ανασκαφικά δεδομένα είναι τόσο πλούσια ποιοτικά ώστε η ταύτιση του χώρου με μια σημαντική πόλη όπως η αρχαία Σάνη να μην είναι πια τόσο δυσαπόδεικτη• συνάμα όμως είναι τόσο λίγα ποσοτικά, ώστε η Ιστορία της αρχαίας πόλης να παραμένει ακόμη δυσήλατη, αν όχι αλαργινή και δυσπρόσιτη. Ο περιορισμός σε διθυράμβους για την ευρωστία της πόλης και του ιερού-φύλακά της, όπως διαγράφεται απ’ τα κινητά ευρήματα των ερειπίων της, αποτελεί ένα μυωπικό και στενόκαρδο αντίκρισμα της μοίρας, της ιστορίας και του ρόλου της στα οικονομικά, εμπορικά και πολιτικά δρώμενα της χερσονήσου της Παλλήνης, αφού δεν ευνοεί τη διερεύνηση του παρελθόντος της και την επαφή με την παράδοση της. Ευχή όλων πρέπει να είναι η επιστημονική εγρήγορση στα πλαίσια συστηματικών ανασκαφών, έτσι ώστε το παρελθόν όλου του χώρου να αποκαλυφθεί ανέπαφο. Είθε, επίσης να αποφευχθεί κάθε μελλοντική, ανθρώπινη ανίερη επέμβαση στην περιοχή με την ανοικοδόμηση σύγχρονων μεγαθηρίων ανάλογων με αυτό του 1974, που κυριολεκτικά οικειοποιήθηκαν ένα χώρο που ακόμη και σήμερα ανήκει de jure στην Άρτεμη και στην πόλη της αρχαίας Σάνης.

Μίνα Καϊάφα-Σαροπούλου
Αρχαιολόγος, Δρ. Αρχιτεκτονικής ΑΠΘ «Η ΑΡΧΑΙΑ ΣΑΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ»

ΕΡΕΥΝΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ:
Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου
© Sunspot Web Design 2008-2024 ®

Send Comments

ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΟΙΚΙΣΜΟ ΤΗΣ ΣΑΝΗΣ

ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ: (1971-1974) & (1987-1993)

Monday, August 31, 2020

Ακολουθώντας την περιγραφή του Ηροδότου η τελευταία πόλη που αναφέρεται στη χερσόνησο της Παλλήνης μετά τη Μένδη είναι η Σάνη, η οποία δεν θα πρέπει να συγχέεται με την ομώνυμη πόλη στη χερσόνησο της Ακτής.
Για τη Σάνη της Παλλήνης οι πληροφορίες που διαθέτουμε είναι περιορισμένες. Σύμφωνα με τη γενική μαρτυρία του Στράβωνα φαίνεται ότι υπήρξε αποικία τον Ερετριέων, χωρίς, όμως, να παραδίδεται χρονολογία ίδρυσής της. Κατά την κάθοδο του Ξέρξη το 480 π.Χ. στη νότια Ελλάδα ήταν μια από τις πόλεις της Παλλήνης, που παραχώρησε στρατιωτικές δυνάμεις στον Πέρση βασιλιά. Μετά την ήττα του στη Σαλαμίνα αποστάτη σε μαζί με τις υπόλοιπες πόλεις της χερσονήσου από τον περσικό ζυγό. Για τα χρόνια που ακολουθούν οι πηγές σιωπούν. Φαίνεται, όμως, ότι η πόλη εξακολουθεί να υπάρχει στα ρωμαϊκά χρόνια, αφού αναφέρεται από τον Στράβωνα.
Η αρχαία πόλη θα πρέπει να τοποθετηθεί στη δυτική ακτή της χερσονήσου, βόρεια της Μένδης και νότια της Ποτίδαιας. Η θέση της, όμως, δεν έχει ταυτιστεί με βεβαιότητα. Οι παλιότεροι ερευνητές την αναζητούσαν στην περιοχή των αγροτικών φυλακών Ξενοφώντος, στον όρμο της Μεγάλης Κύψας. Οι σωστικές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν το διάστημα 1971-1974 κατά την ανέγερση ξενοδοχειακού συγκροτήματος στο ακρωτήριο του Αγίου Γεωργίου, βόρεια της Κύψας, έφεραν στο φως μια σημαντική αρχαιολογική θέση, της οποίας η ταύτιση με την αρχαία Σάνη είναι αρκετά πιθανή.
Το ακρωτήριο του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται 10 χλμ. ΝΔ από την Ποτίδαια και 17 χλμ. ΒΔ από τη Μένδη . Πάνω στο ακρωτήριο υψώνεται βυζαντινός πύργος, ενώ στα νότιά του ανοίγεται ο όρμος του μετοχιού της Μονής Σταυρονικήτα . Οι σωστικές έρευνες έδειξαν ότι ο αρχαίος οικισμός εκτείνεται στο λόφο με τον πύργο και κάτω από το ξενοδοχειακό συγκρότημα και ότι στο χώρο της σύγχρονης μαρίνας τοποθετείται ένα υπαίθριο ιερό.
Το 1974 κατά την εκσκαφή της πισίνας εντοπίστηκε κεραμική πρωτογεωμετρικών και πρώιμων γεωμετρικών χρόνων (εγχώρια χειροποίητα όστρακα, απομιμήσεις υπομηκηναϊκών αγγείων, όστρακα με ομόκεντρους κύκλους). Παράλληλα, το 1971 είχε ανασκαφθεί κιβωτιόσχημος τάφος της ίδιας περιόδου και κατά την εκσκαφή των πέδιλων του ξενοδοχείου ερευνήθηκαν τρεις οικίες.
Όσον αφορά στον οικισμό οι παλιότερες ενδείξεις κατοίκησης του χώρου ανάγονται στην πρωτογεωμετρική και πρώιμη γεωμετρική εποχή. Κυρίως, όμως, εντοπίστηκαν κτίρια αρχαϊκών χρόνων και άφθονη κεραμική. Πρόκειται για οκτώ κτίρια που ανασκάφθηκαν αποσπασματικά στα θεμέλια του ξενοδοχειακού συγκροτήματος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η εύρεση άφθονης και καλής ποιότητας κεραμικής μέσα σε οικία και σε μικρή απόσταση από αυτήν. Τα όστρακα, που βρέθηκαν, χρονολογούνται στα τέλη του 8ου αι. π.Χ. και κυρίως στον 7ο αι. π.Χ. και προέρχονται από αγγεία πρώιμα κορινθιακά, ιωνικά, κυκλαδικά, ερετριακά με επίδραση από τις Κυκλάδες, ντόπια με ευβοϊκές και κυκλαδικές επιρροές. Σε μικρή απόσταση από την οικία εντοπίστηκαν δύο κυκλικοί αποθέτες, οι «περίβολοι 1 και 2». Είναι αρκετά πιθανό να αποτελούσαν αποθέτες κάποιου ιερού, καθώς στο εσωτερικό τους βρέθηκαν οστά ζώων, στάχτες, άφθονη κεραμική καθημερινής χρήσης και κεραμική καλής ποιότητας. Σε μια τέτοια περίπτωση και η γειτονική οικία θα έπρεπε να σχετιστεί με το ιερό.
Την εικόνα του οικισμού συμπληρώνουν τέσσερα κτίρια και μια ελλειψοειδής καλύβα, που ανασκάφθηκαν στα δυτικά των «περιβόλων» και που χρονολογούνται τον 7ο αι π.Χ.. Από τα κτίρια εντοπίστηκαν τμήματα τοίχων, ενώ ταυτόχρονα βρέθηκε άφθονη κεραμική καθημερινής χρήσης κυρίως. Η ελλειψοειδής καλύβα, στην οποία οδηγούσε λιθόστρωτο, είχε διαστάσεις 3,80 X 2,60 μ. και έφερε θυραίο άνοιγμα.
Στην περιοχή εντοπίστηκε μόνο ένας εγχυτρισμός σε ατρακτόσχημο πίθο του 6ου αι. π.Χ. με αρκετά κτερίσματα. Στο μοναδικό εγχυτρισμό σε πίθο που βρέθηκε στη Σάνη, εντοπίστηκαν 14 συνολικά πήλινα αγγεία του 6ου αι. π.Χ. Τα αγγεία ήταν επτά σκύφοι, δύο οινοχόες, μία κοτύλη, μία φιάλη, ένα λεβητοειδές, ένας αρύβαλλος και μία πυξίδα με το πώμα της. Αυτά προέρχονταν από την Κόρινθο και την Αθήνα.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι στο ακρωτήριο του Αγίου Γεωργίου και στον όρμο του μετοχιού της Μονής άκμασε ένας σημαντικός οικισμός, πιθανότατα η Σάνη, ο οποίος έδωσε ενδείξεις συνεχόμενης κατοίκησης από τα πρωτογεωμετρικά χρόνια έως τον 4ο αι. π.Χ. Η άφθονη κεραμική που βρέθηκε, έδειξε ότι η πόλη με το γειτονικό ιερό της Αρτέμιδος διατηρούσε από νωρίς (8ος-7ος αι. π.Χ.) έντονες εμπορικές σχέσεις με την Ιωνία, την περιοχή των Κυκλάδων και την Εύβοια. Τον 6ο αι. π.Χ. η ίδρυση της γειτονικής Ποτίδαιας, αποικίας των Κορινθίων, σηματοδοτεί την έναρξη των επαφών με την Κόρινθο, ενώ το β' μισό του 6ου και κυρίως τον 5ο αι. π.Χ. παραχωρείται το προβάδισμα στην Αθήνα.

ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ
ΚΕΙΜΕΝΑ, ΑΡΘΡΑ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ & ΒΙΒΛΙΑ ΤΩΝ:

Ιουλία Βοκοτοπούλου - Αρχαιολόγος
Κωνσταντίνος Σισμανίδης - Αρχαιολόγος
Μπετίνα Τσιγαρίδα - Αρχαιολόγος
Σασάνη Χρυσαυγή «Οι αποικίες στην αρχαία Χαλκιδική. Η περίπτωση της Κασσάνδρας» (2008)

ΕΡΕΥΝΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ:
Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου
© Sunspot Web Design 2008-2024 ®

Send Comments

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

Ονομασία Μνημείου: Αρχαιολογικός χώρος αρχαίας Σάνης
Θέση: Στην περιοχή των εγκαταστάσεων του ξενοδοχείου Σάνη
Τύπος Κήρυξης: Αρχαιολογικός χώρος
Είδος Μνημείου: Αρχαιολογικές Θέσεις, Οικιστικά Σύνολα
Χρονική Περίοδος: Αρχαιότητα, Προϊστορική, Βυζαντινή
Φορέας Προστασίας: ΙΣΤ' ΕΠΚΑ (Θεσσαλονίκη)
Αριθμός Υπουργικής Απόφασης, Αριθμός ΦΕΚ:
ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/31756/1603/31-7-2000, ΦΕΚ 1057/Β/28-8-2000
Κείμενο: Αρχαία Σάνη στο δημοτικό διαμέρισμα Νέας Φώκαιας του Δήμου Κασσάνδρας, στην περιοχή των εγκαταστάσεων του ξενοδοχείου Σάνη, όπου προϊστορική εγκατάσταση και μεσαιωνικός πύργος σε λόφο, το ανασκαμμένο Ιερό της Αρτέμιδος στη θέση της σημερινής μαρίνας του ξενοδοχείου, ενώ υπάρχει διάσπαρτη κεραμεική στον οικισμό Σταυρονικήτα.

Φωτογραφίες Αρχαιολογικών Χώρων

sani-aero-01-ancient-with-signs-1200-logo

sani-aero-02-1200-logo

Παλιές Φωτογραφίες

Χάρτες Ανασκαφών

map-sani-archaic-fix-red-1200-logo

sani-1972-1200-logo

Φωτογραφίες Ανασκαφών

Ευρήματα Ανασκαφών

Αρχαιολογικός χώρος Πίνακας Νέας Φώκαιας

Monday, August 31, 2020

Η Σάνη κατοικήθηκε αδιάλειπτα από τα προϊστορικά χρόνια, μέχρι και τον 7ο αιώνα μ.Χ., εποχή κατά την οποία σώζονταν ακόμη αρκετές παλαιοχριστιανικές πόλεις και οικισμοί στη Χαλκιδική. Γνωρίζουμε ότι υπήρχαν αρκετά διάσπαρτα χωριά, τα περισσότερα με διοικητική αυτοτέλεια και τοπικούς άρχοντες. Κάποια άλλα χωριά βρισκόταν στην κατοχή μοναστηριών ή άλλων μεγαλοϊδιοκτητών. Με το πέρασμα του χρόνου πολλά ελεύθερα χωριά ή αυτά που ανήκαν σε πλούσιους ιδιοκτήτες περιήλθαν στην κυριότητα μονών.
Το χωριό Πίνακας ήταν ένα από τα παλιά χωριά της Κασσάνδρας και η κτηματική του περιοχή συρικνώθηκε με την επέκταση του μετοχιού του Σταυρονικήτα. Μετα από επιφανειακή αρχαιολογική έρευνα, εντοπίσθηκαν λείψανα κτιρίων, κεραμεική της΄Υστερης Ρωμαϊκής περιόδου καθώς και ίχνη μεσαιωνικής εγκατάστασης (εφυαλωμένη κεραμική). Οι δεσμοφύλακες των φυλακών Σταυρονικήτα, το 1974, ενημέρωσαν τον αρχαιολόγο Ιωακείμ Παπάγγελο, ότι τα εκκλησιαστικά αρχιτεκτονικά μέλη που απόκεινται στο προαύλιο του ναού των φυλακών τους, βρέθηκαν στην θέση όπου εντοπίστηκε η εγκατάσταση. Το χωριό Πίνακας φαίνεται να είναι η εξέλιξη κάποιου υστεροβυζαντινού μικροσυνοικισμού. Οι πρώτες γνωστές αναφορές του γίνονται σε έγγραφο του 1543 και σε άλλα δύο του 1593-94 (Ίωαν. Βασδραβέλλη, «Ανέκδοτα φιρμάνια αφορώντα εις τα εν τη χερσονήσω Κασσάνδρας... μετόχια»). Στους πορτολάνους του 16ου αιώνα ο Πίνακας είναι ένα βασικό σημείο Αναφοράς. Μετά την καταστροφή του 1821 οι κάτοικοι του Πίνακα εγκατεστάθησαν στην Άθυτο όπου μερικοί απ’ αυτούς πήραν το επώνυμο «Πινακιώτης».
Στο μεταβυζαντινό ναό της Γεννήσεως Θεοτόκου Κασσάνδρειας βρίσκεται εντοιχισμένο, στην δυτική πύλη του ναού, ένα παλαιοχριστιανικό μαρμάρινο τόξο του 5ου αιώνα μ.Χ. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, το τόξο αυτό προέρχεται από την κωμόπολη Πίνακας.
Το μετόχι στον Πίνακα της Κασσάνδρας αγοράστηκε το 1543 από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιερεμία Α' για λογαριασμό της Μονής Σταυρονικήτα. Ένα πατριαρχικό σιγίλλιο του 1632 του Κυρίλλου Α' Λούκαρη μαρτυρεί ότι η πυρκαγιά του 1607 που ξέσπασε στη Μονή Σταυρονικήτα κατέστρεψε σημαντικό αριθμό εγγράφων του αρχείου της. Το 1632 λοιπόν, οι μοναχοί της μονής προσέφυγαν στον πατριάρχη, μεταφέροντας μαζί τους τα κατάλοιπα από τα οθωμανικά και ελληνικά σενέτια που γλίτωσαν από τη φωτιά και ζήτησαν την εκ νέου επικύρωση των δικαιωμάτων της μονής στην περιοχή του Πίνακα Χαλκιδικής. Με το νέο πατριαρχικό σιγίλλιο επιβεβαιώθηκαν για ακόμη μια φορά τα σύνορα του μετοχιού, όπως και τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα της μονής. Η πράξη αυτή αντικατέστησε τα παλαιότερα εκκλησιαστικά έγγραφα που είχαν διασωθεί μέχρι εκείνη την εποχή, καθιστώντας τα πλέον άκυρα. Ανάμεσα στα κατάλοιπα εγγράφων που οι μοναχοί προσκόμισαν στον Πατριάρχη Κύριλλο δεν αποκλείεται να βρισκόταν - αν είχε βέβαια σωθεί - και το έγγραφο με το οποίο ο Πατριάρχης Ιερεμίας A' παραχωρούσε το μετόχι Πίνακα στη μονή. Οι μοναχοί έχοντας εξασφαλίσει την επιβεβαίωση των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων τους στο μετόχι Πίνακας, αγόρασαν το επόμενο έτος (3 Φεβρουάριου του 1603), στην ίδια περιοχή και νέες εκτάσεις από τους κατοίκους του χωριού Πίνακας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Πασχάλης Ανδρούδης - Λέκτορας Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης του Α.Π.Θ.
Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΥΡΓΟΣ ΣΤΗ ΘΕΣΗ «ΠΙΝΑΚΑ» ΤΗΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ (2007)
Νίκος Κ. Νικολής «ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ» (2020)
Ιωακείμ Παπάγγελος Οικονομολόγος-Αρχαιολόγος «ΤΟ ΠΟΛΙΧΝΙΟ ΤΗΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΕΙΑΣ» (1984)

ΕΡΕΥΝΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ:
Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου
© Sunspot Web Design 2008-2024 ®

Send Comments

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

Ονομασία Μνημείου: «Πίνακας» Νέας Φώκαιας
Θέση: Σε ύψωμα νότια του δρόμου προς τον οικισμό Σταυρονικήτα Σάνης
Τύπος Κήρυξης: Αρχαιολογικός χώρος
Είδος Μνημείου: Αρχαιολογικές Θέσεις, Οικιστικά Σύνολα
Χρονική Περίοδος: Ρωμαϊκή, Υστεροβυζαντινή
Φορέας Προστασίας: ΙΣΤ' ΕΠΚΑ (Θεσσαλονίκη)
Αριθμός Υπουργικής Απόφασης, Αριθμός ΦΕΚ:
ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/31756/1603/31-7-2000, ΦΕΚ 1057/Β/28-8-2000
Κείμενο: Θέση Πίνακας, στο δημοτικό διαμέρισμα Νέας Φώκαιας του Δήμου Κασσάνδρας, όπου σε ύψωμα νότια του δρόμου προς τον οικισμό Σταυρονικήτα Σάνης, έχουν εντοπισθεί λείψανα κτιρίων και κεραμεική της΄Υστερης Ρωμαϊκής περιόδου.

Φωτογραφίες Αρχαιολογικών Χώρων

sani-aero-pinakas-wip9789-1200-logo

sani-pinakas-nikon2022-01585-1200-logo

sani-pinakas-nikon2022-01586-1200-logo

sani-pinakas-nikon2022-01587-1200-logo

Χάρτες Ανασκαφών

map-pinakas-archaic-fix-red-1200-logo

kassandra-map-dasarcheio-1200-logo

Ευρήματα Ανασκαφών

metochi-stavronikita-nikon2022-01617-01-640

metochi-stavronikita-nikon2022-01617-02-640

metochi-stavronikita-nikon2022-01620-640

metochi-stavronikita-nikon2022-01621-640

Αρχαιολογικός χώρος Θέση Πίνα (Χελόμπαρα)

Monday, August 31, 2020

Στην περιοχή της Σάνης χαρακτηριστικό γνώρισμα αποτελούσε μια μεγάλη ελώδης έκταση που υπήρχε μέχρι πριν λίγα χρόνια. Ένα μεγάλο μέρος της έκτασης σήμερα ανήκει στις αγροτικές φυλακές Κασσάνδρας και καλλιεργείται με δημητριακά. Η αποστράγγιση της ελώδους έκτασης με κανάλια τα οποία καταλήγουν στη θάλασσα έχουν αλλάξει τη μορφή του χώρου. Παλιότερα ο χώρος αυτός ήταν ο μεγαλύτερος βιότοπος της χερσονήσου και φιλοξενούσε μια μεγάλη ποικιλία ζώων και περισσότερο πτηνών. Όταν ανοίχτηκαν τα κανάλια στην περιοχή σ’ αυτά ζούσαν χέλια και από αυτό η μικρή τούμπα που υπάρχει στον χώρο ονομάζεται τούμπα της Χελόμπαρας. Ο χώρος της ελώδους έκτασης, όπως είδα από τα επιφανειακά ίχνη στη μικρή τούμπα κατοικείται από την εποχή του λίθου. Η απόσταση της τούμπας από την θάλασσα και τον παράλιο προϊστορικό οικισμό της Σάνης είναι 500 μέτρα περίπου. Δεν ξέρω αν αυτοί οι δύο κοντινοί οικισμοί είχαν κάποια σχέση, αυτό θα φανεί αν γίνουν ανασκαφές στο μέλλον.
Η τούμπα της Χελόμπαρας ξεχωρίζει στην αποξηραμένη ελώδη έκταση και χαρακτηριστικά διακρίνονται στην επιφάνεια ίχνη ενός κατά την γνώμη μου σπουδαίου, προϊστορικού οικισμού. Έχει επιφάνεια 3-4 στρέμματα περίπου και είναι τοποθετημένη πάνω σε σκληρό ψαμμιτικό πέτρωμα το οποίο ξεχωρίζει χαρακτηριστικά στην ανατολική παρυφή της. Πριν μερικά χρόνια κάποιο σκαπτικό μηχάνημα πιθανόν των φυλακών, κατέστρεψε την δυτική πλευρά της. Σ’ όλη την επιφάνειά της παρατήρησα πλήθος από όστρεα του είδους cardium. Επίσης παρατήρησα και άλλα όστρεα του είδους clycimeris, spondylus, mutilus, πορφύρες (murcx), πεταλίδες, ccrithium, ostrea, αλλά σε μικρή αναλογία σε σχέση με τα cardium (κυδώνια) καθώς και ένα μικρό τμήμα πιθανόν βραχιολιού από όστρεο clysimeris. Είδα απολεπίσματα και πυρήνες πυριτόλιθου σε μελί, καστανό, καφέ βυσσινί χρώμα.
Είδα τμήματα από λίθινα εργαλεία, πιθανόν πελέκεις, φτιαγμένα από χαλαζιακό πέτρωμα, τμήμα από λίθινο τριβείο, τμήμα από πήλινο σφοντύλι κωνικού σχήματος, κόκαλα και δόντια μικρών και μεγάλων ζώων αιγοπροβάτων και βοοειδών κατά την γνώμη μου. Παρατήρησα όστρακα από μικρά και μεγάλα αγγεία, τα περισσότερα ήταν πολύ καλά στιλβωμένα και από τις δύο μεριές μονόχρωμα και δίχρωμα. Γραπτά είδα πολύ λίγα. Τα στιλβωμένα όστρακα που είδα είχαν χρώμα καφέ, καφέ, πράσινο, γκριζοπράσινο, μαύρο, γκριζόμαυρο, μερικά ήταν επιχρισμένα με κόκκινο επίχρισμα, άλλα με κιτρινοπορτοκαλί επίχρισμα και αρκετά δίχρωμα από τη μια πλευρά καφέ και από την άλλη μαύρο.
Είδα μερικά γραπτά μαύρο σε καφέ φόντο και λευκό σε μαύρο φόντο χαρακτηριστικά της ύστερης νεολιθικής αλλά ελάχιστα σε σχέση με τα μονόχρωμα και δίχρωμα που υπάρχουν στην επιφάνεια. Τα όστρακα που είδα στην επιφάνεια της Τούμπας διαφέρουν από τα στρακα των άλλων οικισμών της χερσονήσου ως προς την ποιότητα κατασκευής τους (επιμελημένη στίλβωση, χριόματος κλπ.).
Ιδιαίτερη εντύπωση μου έκανε η πληθώρα των όστρεων cardium (κυδώνια). Τα όστρεα δείχνουν ότι αποτελούσαν τροφή για τους ανθρώπους του οικισμού. Τα όστρεα αυτά κατά την γνώμη μου τα προμηθεύονταν από τη ρηχή θάλασσα της Σάνης στην οποία ευδοκιμούν ακόμη και σήμερα, ή από τα υφάλμυρα νερά του έλους. Οι κάτοικοι της τούμπας, που από το μέγεθος της φαίνεται ότι ήταν γύρω στα 3-4 στρέμματα, αλίευαν όστρεα, καλλιεργούσαν δημητριακά όπως δείχνουν τα τμήματα των τριβείων και είχαν εξημερωμένα ζώα όπως δείχνουν τα κόκαλα και τα δόντια ζώων που είδα.
Επίσης είδα ένα όστρακο αρχαϊκής περιόδου στην πλαγιά της τούμπας. Νεώτερα όστρακα δεν είδα στην επιφάνεια της. Κεραμική από την τούμπα της Χελόμπαρας έχει περισυλλέγει και βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο Θεσσαλονίκης όπου αντιπροσωπεύεται η νεότερη νεολιθική. Επίσης έχουν περισυλλέγει και τμήμα βραχιολιού από spondylus και αιχμή πυριτόλιθου πολύ καλής ποιότητας.

Παρασκευάς Μάγειρας «ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ Εποχή του λίθου και του χαλκού» (1999)

ΕΡΕΥΝΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ:
Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου
© Sunspot Web Design 2008-2024 ®

Send Comments

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

Ονομασία Μνημείου: Τούμπα Πίνα (Χελόμπαρα)
Θέση: Πίνα (Τούμπα στην περιοχή Σάνη-Σταυρονικήτα)
Τύπος Κήρυξης: Αρχαιολογικός χώρος
Είδος Μνημείου: Αρχαιολογικές Θέσεις, Οικιστικά Σύνολα
Χρονική Περίοδος: Χαλκοκρατία, Αρχαϊκή, Κλασσική
Φορέας Προστασίας: ΙΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων
Αριθμός Υπουργικής Απόφασης, Αριθμός ΦΕΚ:
ΥΑ Φ31/36676/2920/4-10-1973, ΦΕΚ 1194/Β/5-10-1973
ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/31754/1601/19-7-2000, ΦΕΚ 979/Β/9-8-2000
Κείμενο: Θέση Πίνα, τούμπα στην περιοχή Σάνη - Σταυρονικήτα, επί της οποίας εγκατάσταση της Εποχής του Χαλκού. Στην πέριξ περιοχή διάσπαρτη επιφανειακή κεραμεική Αρχαϊκής-Κλασσικής περιόδου.

Φωτογραφίες Αρχαιολογικών Χώρων

sani-aero-pina-wip9785-1200-logo

sani-aero-pina-wip9791-1200-logo

sani-pina-nikon2022-01524-1200-logo

sani-pina-nikon2022-01590_stitch-1200-logo

sani-pina-nikon2022-01599_stitch-1200-logo

sani-pina-nikon2022-01601-1200-logo

Χάρτες Ανασκαφών

map-pina-archaic-red-1200-logo

kassandra-map-dasarcheio-1200-logo

Ρωμαϊκή αγροικία Μεγάλης Κύψας

Thursday, July 30, 2020

Συγκρότημα κλιβάνων κεραμικής του 4ου αιώνα μ.Χ.

Στην περιοχή «Σάνη» και στην τοποθεσία Μεγάλη Κύψα, της Κασσάνδρας Χαλκιδικής, μια μοναδική, για το μακεδονικό χώρο, ρωμαϊκή αγροικία αποκαλύπτει για πρώτη φορά την αρχιτεκτονική σχέση των ρωμαϊκών κτιρίων με τους επαρχιακούς παλαιοχριστιανικούς ναούς.Πάνω στο κύμα είχε χτίσει την αγροικία του ο γαιοκτήμονας της ρωμαϊκής εποχής. Η ανασκαφή διακόπηκε το 1975 λόγω έλλειψης χρηματοδότησης και ξεκίνησε πάλι με τη χρηματοδότηση του ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου «Σάνη». Οπως επισήμανε ο αρχαιολόγος Ιωακείμ Παπάγγελος, στην τραπεζαρία της κυρίως κατοικίας, η οποία χρονολογείται στα τέλη του 3ου αι. μ.Χ., δημιουργήθηκε αργότερα παλαιοχριστιανικός ναός, που λειτούργησε ώς τον 8ο αιώνα. Το εύρημα θεωρείται μοναδικό για τον χώρο της Μακεδονίας και δίνεται για πρώτη φορά στους αρχαιολόγους να μελετήσουν συνολικά έναν τέτοιο χώρο στην περιοχή. Η βασιλική που λειτούργησε στο εσωτερικό της αγροικίας αποκαλύπτει τη σχέση εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής των επαρχιακών παλαιοχριστιανικών ναών του τύπου της βασιλικής με αντίστοιχα κοσμικά κτήρια της ρωμαϊκής εποχής. Η αγροικία εντοπίστηκε το 1972 σε μια εύφορη παραθαλάσσια κοιλάδα με πολλά τρεχούμενα νερά.
Στις εργασίες που ξεκίνησαν μετά αποκαλύφθηκε μια αυτοτελής γεωργική οικονομική μονάδα, της ύστερης Ρωμαιοκρατίας, οι οποίες δίνονταν ως περιουσία σε κάποιους υψηλούς αξιωματούχους. Αποτελείται από επτά κτίσματα, ένα εκ των οποίων είναι η κατοικία του ιδιοκτήτη ή του επιστάτη της αγροικίας, καθώς δεν είναι σίγουρο αν ο ίδιος ο ιδιοκτήτης έζησε ή επισκέφθηκε ποτέ την αγροικία, ή απλώς έπαιρνε το εισόδημα. Τα υπόλοιπα κτίρια ήταν αποθήκες, εργαστήρια και καταλύματα εργατών.Η κυρίως κατοικία παρουσιάζει πολύ μεγάλες ομοιότητες με παλαιοχριστιανική βασιλική με μεγάλο αίθριο, το οποίο περιγραφόταν από κιονοστοιχία. Μάλιστα οι κολώνες ήταν τοποθετημένες η μία πάνω στην άλλη, καθώς το κτίριο ήταν διώροφο. Οι αρχαιολόγοι εντόπισαν 48 μαρμάρινες κολώνες. Βασικός χώρος της οικίας ήταν το τρικλίνιο, χώρος επίσημων εστιάσεων, το οποίο φαίνεται σαν να είναι το μεσαίο κλίτος της βασιλικής. Στα μέσα του 6ου αι. μ.Χ., το συγκρότημα της κυρίως κατοικίας φαίνεται πως άλλαξε χρήση και μέσα στο μεσαίο κλίτος του τρικλινίου οικοδομήθηκε χριστιανικός ναός ο οποίος συνέχισε να λειτουργεί μέχρι και τον 8ο αιώνα. Ενδιαφέρον στοιχείο του συγκροτήματος είναι επίσης ότι αποκαλύπτει τα οικονομικά ενδιαφέροντα του ιδιοκτήτη, τα οποία επεκτείνονται σε θέματα γεωργικής παραγωγής (κρασί, λάδι, σιτηρά), αλλά και βιοτεχνικής παραγωγής, με σημαντικότερη την παραγωγή κεραμικών (αγγειοπλαστική) και την επεξεργασία μετάλλων. Στον χώρο εντοπίστηκαν θραύσματα κεραμικής, λίθινο εγκόλπιο φυλακτό με απομίμηση επιγραφής, αγγεία για την αποθήκευση λαδιού και σιτηρών, αλλά και ο λίθινος μύλος για το λάδι.

Αγροικία

Η Μεγάλη Κ ύ ψ α εκτείνεται νότια των αγροτικών φυλακών Ξενοφώντος, στη δυτική ακτή της Κασσάνδρας, και καταλήγει στον όρμο της Κύψας (Όρμος Ξενοφώντος). Στα υψώματα της μεγάλης Κύψας εντοπίστηκε οικισμός που ταυτίστηκε με την ρωμαϊκή Κάψα.
Σύντομη ανασκαφική έρευνα, κατα το 1972 και το 1973, στην ακτή του κάμπινγκ Σάνη, αποκάλυψε τμήμα ρωμαϊκής αγροικίας. Η αγροικία πρέπει να καταλάμβανε ολόκληρη την περιοχή του μικρού όρμου.
Η αγροικία χρονολογήθηκε στην υστερορωμαϊκή περίοδο, και συνέχισε να ζει και κατά τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους. Πρέπει να εγκαταλείφθηκε κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο.
Εντοπίστηκαν τμήματα τριών κτιρίων, που χωρίζονται μεταξύ τους από δύο κάθετους δρόμους, μία οδό και μία πάροδο, όπως αναφέρει ο ερευνητής. Και τα τρία κτίρια είναι πολύ κατεστραμμένα και οι τοίχοι τους βρέθηκαν στο επίπεδο της υποθεμελίωσης.
Στο νότιο κτίριο αποκαλύφθηκαν τρία δωμάτια στη νότια πλευρά και τμήμα μιας αψιδωτής αίθουσας στη νότια. Το δάπεδο της αψιδωτής αίθουσας ήταν στρωμένο με ψηφιδωτό, που χρονολογείται στους ρωμαϊκούς χρόνους. Κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο ο χώρος μετατράπηκε σε λουτρό.
Το κτίριο βόρεια του προηγούμενου ήταν αποθηκευτικός χώρος (πιθώνας). Βρέθηκαν στη θέση του πίθοι και το δάπεδο που ήταν από πατημένο χώμα.
Δυτικά των δύο προηγουμένων κτιρίων, με μεσολάβηση δρόμου, βρέθηκε τμήμα άλλου κτιρίου και μια κυκλική κατασκευή από αργολιθοδομή και ασβεστοκονίαμα.
Ακόμη, στις επιχώσεις βρέθηκαν μαρμάρινα αρχιτεκτονικά γλυπτά: 28 τμήματα αράβδωτων κιονίσκων, 6 βάσεις, έξι κιονόκρανα (ένα εκ των οποίων με δύο ανθρώπινες μορφές και ένα με ανάγλυφο αμφορέα και το γράμμα Ε. Και τα τρία κτίρια ανήκουν σε ενιαίο συγκρότημα. Με διάφορες αλλαγές χρήσης, συνέχισαν τη ζωή τους μέχρι τον 9ο αιώνα.

Διακοσμημένα δάπεδα (Ψηφιδωτά)

Ψηφιδωτό δάπεδο για το οποίο δε δημοσιεύθηκε κανένα στοιχείο, παρά μόνο ένα σχέδιο βρέθηκε στο τρικλίνιο της αγροικίας στη Μεγάλη Κύψα. Το παλαιότερο από τα ψηφιδωτά σύνολα που εντοπίστηκαν είναι μάλλον αυτό στην αγροικία της Μεγάλης Κύψας. Βρίσκεται στο χώρο του τρικλινίου. Στην αψίδα το κύριο θέμα είναι διπλές σειρές φολίδων που εναλλάσσονται με μονές σειρές συμπλεκόμενων εξαγώνων. Το θέμα περιβάλλεται από πλαίσιο από ελισσόμενο βλαστό κισσόφυλλου, στην ημικυκλική πλευρά του δαπέδου. Στον κύριο χώρο του τρικλινίου φαρδιά ταινία που περιέχει ρόμβους εγγεγραμμένους σε ορθογώνια και γεωμετρικά και φυτικά θέματα ορίζει το κεντρικό διάχωρο. Στο κεντρικό διάχωρο που περικλείεται από πλοχμό το θέμα είναι σύνθεση οκτάρομβων σχημάτων που ανά τέσσερα ορίζουν ρόμβους και τετράγωνα εναλλάξ. Το ψηφιδωτό χρονολογείται στην αρχική οικοδομική φάση του κτιρίου (υστερορωμαϊκοί χρόνοι).

Σκελετός καμήλας στο πηγάδι της Ρωμαϊκής αγροικίας

Κατά τα έτη 2006-2007 ο αρχαιολόγος Ιωακείμ Παπάγγελλος διηύθυνε την ανασκαφή της αρχαίας αγροικίας, στην θέση Μεγάλη Κύψα της χερσονήσου της Κασσάνδρας, στην ακτή του Θερμαϊκού. Η αγροικία κτίσθηκε περί το έτος 400 μ.Χ., και με διάφορες περιπέτειες συνέχισε να χρησιμοποιείται μέχρι τα τέλη του 8ου αιώνα. Μεταξύ των αρχαίων κατασκευών πού ερευνήθηκαν είναι και ένα μεγάλο πηγάδι, διαμέτρου 2,5 μέτρων, το όποιο φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε και για την οικοδόμηση τού κτηριακού συγκροτήματος της αγροικίας. Μέσα στο πηγάδι και σε βάθος 3,5 μ. περίπου, και πριν αναφανεί ο θερινός υδροφόρος ορίζοντας, εντοπίσαμε τον σκελετό ενός μεγάλου ζώου, το όποιο ή πετάχτηκε εκεί νεκρό, ή έπεσε μέσα και ψόφησε. Έγινε ο πρώτος καθαρισμός του σκελετού και η κληθείσα συνεργάτης αρχαιολόγος Κατερίνα Τρανταλίδου, ειδικευμένη στην ζωολογία, διαπίστωσε ότι πρόκειται για καμήλα. Ευθύς μετά έβρεξε ραγδαίως, το πηγάδι γέμισε νερό και λεπτόκοκκη αργιλική λάσπη, με αποτέλεσμα να διακοπεί η αρχαιολογική έρευνα, η όποια μέχρι σήμερα δεν επαναλήφτηκε.
Γνωρίζουμε ότι η καμήλα δεν ήταν ενδημικό είδος της Κασσάνδρας, ούτε είναι γνωστές βιβλιογραφικές πληροφορίες για παρουσία της στην χερσόνησο. Γνωρίζουμε επίσης ότι όταν έπεσε (ή όταν την έριξαν) στο πηγάδι, αυτό ήταν ήδη μερικώς καταχωμένο και πιθανότατα ξηρό. Επομένως το γεγονός πρέπει να συνέβη μετά τον 8ον αιώνα. Η ολοκλήρωση της ανασκαφικής έρευνας πιθανότατα θα μας δώσει στρωματογραφικά στοιχεία για τον προσδιορισμό της περιόδου κατά την όποια ρίχθηκε η καμήλα στο πηγάδι.
Υπάρχουν και δύο άλλα πηγάδια, σήμερα παραθαλάσσια, σε απόσταση περίπου 40 μέτρων από το πηγάδι της καμήλας. Το ένα ανήκει επίσης στην υστερορωμαϊκή αγροικία και χρησίμευε στην λειτουργία του ελαιουργείου ή του λουτρού της. Από τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες του δευτέρου, το οποίο εξακολουθεί να λειτουργεί, συμπεραίνεται ότι ανορύχθηκε πριν τον 18ον αιώνα, προφανώς όταν τα άλλα δύο ήσαν αχρηστεμένα και μπαζωμένα, χρησίμευε για το πότισμα των μετοχιακών ζώων και (προφανώς) για την υδροδότηση των πλοίων πού προσορμίζονταν εκεί. Η κατασκευή τον μετοχιακού πηγαδιού μας δίνει ένα χρονικό όριο, πριν από το οποίο φαίνεται ότι έπεσε η καμήλα στο πηγάδι, αλλά οριστική απάντηση μόνον η συνέχιση της ανασκαφής θα μπορούσε να δώσει.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Ιωακείμ Παπάγγελλος Οικονομολόγος-Αρχαιολόγος (10η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων)
ΕΡΕΥΝΑ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗ & ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ-ΧΑΡΤΩΝ-ΚΕΙΜΕΝΩΝ:
Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου
© Sunspot Web Design 2008-2024 ®

Send Comments

Ταυτότητα Μνημείου

Wednesday, January 20, 2021

Ονομασία Μνημείου: Ενάλιος Αρχαιολογικός Χώρος στον όρμο Κύψα Χαλκιδικής
Θέση: Όρμος Κύψας
Τύπος Κήρυξης: Ενάλιος αρχαιολογικός χώρος
Είδος Μνημείου: Ενάλιοι Χώροι
Χρονική Περίοδος: Αρχαιότητα, Προϊστορική
Φορέας Προστασίας: ΙΣΤ' ΕΠΚΑ
Αριθμός Υπουργικής Απόφασης, Αριθμός ΦΕΚ:
ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/63059/4320/12-11-2003, ΦΕΚ 1710/Β/19-11-2003 19 Νοεμβρίου 2003
Κείμενο: Κηρύσσουμε ως ενάλιο αρχαιολογικό χώρο, για λόγους προστασίας των εντοπισμένων ενάλιων Αρχαιοτήτων, το θαλάσσιο χώρο στον όρμο Κύψας στην περιοχή Σάνη Κασσάνδρας Χαλκιδικής.

Send Comments

Ταυτότητα Μνημείου

Wednesday, January 20, 2021

Ονομασία Μνημείου: Παλαιοχριστιανικός ερειπιώνας στη θέση Μεγάλη Κύψα
Θέση: Μεγάλη Κύψα στο Camping Σάνη
Τύπος Κήρυξης: Αρχαίο μνημείο
Είδος Μνημείου: Οικιστικά Σύνολα
Χρονική Περίοδος: Ρωμαϊκή, Πρωτοχριστιανική
Φορέας Προστασίας: 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων
Αριθμός Υπουργικής Απόφασης, Αριθμός ΦΕΚ:
ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Β1/Φ35/531/16/7-1-1981, ΦΕΚ 51/Β/28-1-1981
Κείμενο: Ο παλαιοχριστιανικός ανεσκαμμένος ερειπιώνας που βρίσκεται στο πρώην Camping «Σάνη», στη θέση Mεγάλη Kύψα, κοινότητας Kασσάνδρας, επαρχία Xαλκιδικής, Nομού Xαλκιδικής είναι αρχαίο μνημείο σύμφωνα με το άρθρο 2 του KN 5351/32 «περί αρχαιοτήτων» και προστατεύεται από τις διατάξεις του Nόμου αυτού. Πρόκειται για μία εγκατάσταση της ύστατης αρχαιότητας και των παλαιοχριστιανικών χρόνων.

Send Comments

Χάρτες

map-kypsa-archaic-red-1200-logo

kassandra-map-dasarcheio-1200-logo

Κατόψεις Ανασκαφών

kassandria-megali-kypsa-katopsi-01-1200x640-logo

kassandria-megali-kypsa-katopsi-02-1200x640-logo

Φωτογραφίες Σκελετού καμήλας

kassandria-megali-kypsa-anaskafi-kamila-01-1200-logo

kassandria-megali-kypsa-anaskafi-kamila-02-1200-logo

kassandria-megali-kypsa-anaskafi-kamila-03-1200-logo

kassandria-megali-kypsa-anaskafi-kamila-04-1200-logo

Σχετικές ιστοσελίδες (Links)

Wednesday, January 20, 2021

Βυζαντινά Μνημεία Κασσάνδρας
https://kassandra-halkidiki.gr/church.html
ΜΕΤΟΧΙΑ ΤΗΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ
https://kassandra-halkidiki.gr/metochia.html
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΠΕΖΟΠΟΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ
https://www.kassandratour.gr/routes.html
ΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ ΤΗΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ
https://www.kassandratour.gr/wetlands.html
ΡΩΜΑΪΚΗ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ
https://kassandra-halkidiki.gr/romans.html

Send Comments

Φωτογραφίες Αρχαιολογικών Χώρων

kassandria-kypsa-megali-aero-2014-01-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-aero-2014-02-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-aero-sav1355-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-aero-sav1401-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-nikon2010-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-nikon2011-4339-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-nikon2011-4340-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-nikon2012-6248-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-nikon2012-61930-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-nikon2016-03-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-nikon2016-010036-stitch-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-nikon2016-010049-stitch-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-nikon2016-010052-stitch-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-nikon2016-010054-stitch-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-p5274284-stitch-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-p5274290-stitch-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-p5274302-stitch-1200-logo

kassandria-kypsa-megali-sony2009-dsc05875-stitch-1200-logo

Παλιές Φωτογραφίες Camping Sani

sani-camping-old-card-1970-01-1200-logo

sani-camping-old-card-1970-02-1200-logo

Φωτογραφίες Ανασκαφών

kypsa-megali-palaiochristianiki-vasiliki-01-1200x640-logo

kypsa-megali-palaiochristianiki-vasiliki-02-1200x640-logo

kypsa-megali-klivanoi-01-1200-logo

kypsa-megali-klivanoi-02-1200-logo

kassandria-megali-kypsa-anaskafi-01-1200-logo

kassandria-megali-kypsa-anaskafi-02-1200-logo

kassandria-megali-kypsa-anaskafi-03-1200-logo

kassandria-megali-kypsa-anaskafi-04-1200-logo

Φωτογραφίες Ψηφιδωτών

kassandria-megali-kypsa-psifidota-1973-01-1200-logo

kassandria-megali-kypsa-psifidota-1973-02-1200-logo

Ευρήματα

megali-kypsa-anaskafes-nomisma-tiveriou-1200

Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΓΕΡΑΝΙ ΤΗΣ ΣΑΝΗΣ

Thursday, July 30, 2020

Τον Απρίλιο του 1996, με χρηματοδότηση της «ΣΑΝΗ Α.Ε.» και του Υπουργείου Πολιτισμού, και την ουσιαστική συμπαράσταση της Κοινότητας Νέας Φώκαιας, άρχισε η ανασκαφική διερεύνηση του αρχαιολογικού χώρου πού βρίσκεται στην παραθαλάσσια επιμήκη λωρίδα η οποία χωρίζει το έλος «Γεράνι» από την θάλασσα στην δυτική ακτή της Κασσάνδρας. Μέχρι τώρα ή έρευνα περιορίσθηκε στο παλαιοχριστιανικό νεκροταφείο και στο σωζόμενο τμήμα τού κτηριακού συγκροτήματος πού βρίσκεται αμέσως νότια από το νεκροταφείο.

Το νεκροταφείο

Εκτείνεται στην παραθαλάσσια ζώνη με την απόκρημνη ακτή, αμέσως δυτικά του Έλους, κατά ένα μέρος του πάνω στα ερείπια ενός αξιόλογου προϊστορικού οικισμού. Έχουν εξερευνηθεί 18 χριστιανικοί οικογενειακοί τάφοι, κιβωτιόσχημοι ή καμαροσκεπείς, οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν στο χρονικό διάστημα μεταξύ 4ου και 6ου αιώνα μ.Χ. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι κτισμένοι με οικοδομικό υλικό προερχόμενο από αρχαία κτήρια, προφανώς της γειτονικής πόλης Σάνης, η οποία φαίνεται ότι ήταν ήδη έρημη κατά την περίοδο που μας απασχολεί. Επί πλέον έχει εντοπισθεί μεγάλος αριθμός παιδικών ταφών, σε πρόχειρους τάφους. Η αναλογία τους δείχνει ότι στον οικισμό που ερευνούμε η βρεφική θνησιμότητα ήταν πολύ μεγάλη, όπως και σε όλες τις Ιστορικές φάσεις της υπόλοιπης Χαλκιδικής, μέχρι και τις αρχές του αιώνα μας. Τα ευρήματα στους τάφους είναι κοσμήματα (κυρίως χάλκινα σκουλαρίκια και δακτυλίδια, κάποια αργυρά, και πολύχρωμες χάνδρες από υαλόμαζα), λυχνάρια και λίγα νομίσματα. Ο καθαρισμός και η μελέτη των ευρημάτων θα μας δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για την αισθητική, τις εμπορικές σχέσεις και τις οικονομικές δυνατότητες των κατοίκων του οικισμού και, επί πλέον, θα μας προσδιορίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια το χρονικό διάστημα της επιβίωσης του.

Το κτηριακό συγκρότημα (Ρωμαϊκή Αγροικία)

Αμέσως νότια του νεκροταφείου, πάνω σε ένα χαμηλό παραθαλάσσιο έξαρμα του εδάφους, βρίσκονται τα ερείπια ενός αξιόλογου κτηριακού συγκροτήματος, από το όποιο σώζονται μόνο περί τα 100 τ.μ., έναντι υπολογιζόμενου συνόλου 600 τ.μ. αρχικής καλυπτόμενης επιφάνειας. Φαίνεται να πρόκειται για συγκρότημα που αναπτυσσόταν γύρω από εσωτερική αυλή και ήταν διώροφο, τουλάχιστον σε μέρος του τομέα που διασώθηκε. Έχουμε κάποιες ενδείξεις ότι πρόκειται για villa rustica, δηλαδή για την έδρα της εκμετάλλευσης μιας μεγάλης και προσοδοφόρου οικονομικής μονάδος (γεωργικής, κτηνοτροφικής ή κάτι άλλο) της εποχής της ρωμαιοκρατίας. Το κτήριο καταστράφηκε από πυρκαγιά, κατά τα μέσα τού 3ου αιώνα μ.Χ. Πολύ σύντομα μετά την καταστροφή επισκευάστηκε και ξαναχρησιμοποιήθηκε. Φαίνεται ότι ήταν κτίσμα επιμελημένης κατασκευής, με τρεχούμενο νερό που το έφερναν από μακριά με πηλοσωλήνες, με μεγάλο λουτρό, με χώρους αποθήκεύσης γεωργικών προϊόντων στο ισόγειο, με τοίχους κοσμημένους με τοιχογραφίες και ορθομαρμαρώσεις, με μεγάλες και ισχυρές ξύλινες πόρτες κοσμημένες με χάλκινες «εφηλίδες», και κάποια δάπεδα μαρμαροστρωμένα. Μέσα στον 4ον ή 5ον αιώνα φαίνεται ότι άλλαξε η χρήση του και πιθανώς χρησιμοποιήθηκε ως βοηθητικός χώρος του παρακειμένου νεκροταφείου. Τα πιθάρια που ήταν τοποθετημένα σε πυκνή διάταξη σε δωμάτια του ισογείου απομακρύνθηκαν και οι λάκκοι μέσα στους οποίους ήσαν στερεωμένα γεμίσθηκαν με άμμο προκειμένου να ισοπεδωθούν τα δάπεδα.
Εντυπωσιακός είναι ο αριθμός των νοτισμάτων που βρέθηκαν σκορπισμένα στα δάπεδα των δωματίων. Πρόκειται για χάλκινα νομίσματα μικρής αξίας, κυρίως των αρχών του 5ου αιώνα μ.Χ., τα όποια πρέπει να ρίχνονταν εκεί από τους επισκέπτες ως κάποιο είδος προσφοράς, προφανώς προς τους νεκρούς.
Το κτήριο φαίνεται να καταστράφηκε από πυρκαγιά κατά τον 6ον αιώνα. Στο προαύλιο, μπροστά στην κεντρική είσοδο, εντοπίστηκαν τα ίχνη της μεγάλης ξύλινης θύρας πάνω στο έδαφος το οποίο ψήθηκε καθώς καίγονταν τα χονδρά θυρόφυλλα.
Μετά την καταστροφή το συγκρότημα λιθολογήθηκε για την οικοδόμηση άλλων κτηρίων στην ευρεία περιοχή, και τα μάρμαρά του θρυμματίστηκαν, προφανώς για να γίνουν ασβέστης. Τα γεγονότα αυτά θα μπορούσαν να συμβούν κατά τον 16ον-17ον αιώνα, χωρίς όμως να αποκλείεται και προγενέστερη περίοδος. Με την λιθολόγηση θα πρέπει να σχετίζεται και η ταφή ενός μεγαλόσωμου άνδρα του οποίου ο σκελετός βρέθηκε πάνω στο θεμέλιο ενός από τους λιθολογημένους τοίχους.

Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική

Από επιφανειακές παρατηρήσεις στην περιοχή, διαπιστώθηκε ότι νότια του κτηρίου που προαναφέρθηκε, στην παραθαλάσσια ζώνη που χωρίζει το έλος από την θάλασσα, υπήρχε ένας αξιόλογος παλαιοχριστιανικός οικισμός, αναπτυσσόμενος σε έκταση περίπου 150 στρεμμάτων. Στο κέντρο του, δίπλα στη θάλασσα, διακρίνονται τα ερείπια μιας μεγάλης εκκλησίας ρυθμού «βασιλικής» πού περιβαλλόταν από βοηθητικά κτίσματα. Σήμερα το σύνολο είναι καλυμμένο με μία μεγάλη και θαμνόφυτη αμμοθίνα. Το νεκροταφείο που ερευνήσαμε ανήκε στον οικισμό αυτόν.
Είναι προφανές ότι η εγκατάσταση στο Γεράνι αποσκοπούσε στην εκμετάλλευση της μεγάλης αλυκής, η οποία λειτουργούσε στην θέση όπου σήμερα εκτείνεται το έλος. Οι πρώτες όμως γραπτές ιστορικές μαρτυρίες για την λειτουργία της αλυκής είναι μόλις των αρχών τού 15ου αιώνα και η εκεί συστηματική παραγωγή άλατος φαίνεται ότι διακόπηκε κατά τον 17ον αιώνα.
Σήμερα, η μόνη ανάμνηση της αλυκής είναι το όνομα «Γεράνι» με το όποιο είναι γνωστή ή περιοχή. «Γεράνι» ονομαζόταν το σύστημα με το οποίο γινόταν η μεταφορά του θαλασσινού νερού στις «λεκάνες εξατμίσεως», προκειμένου να παραχθεί το άλας.
Η πρώιμη καταστροφή του οικισμού (πρέπει να καταστράφηκε και αυτός κατά τον 6ον αιώνα) είναι ο λόγος που λησμονήθηκε το όνομα του, για το οποίο έχουμε μόνον μία αχνή Ιστορική ένδειξη: κατά τις αρχές του 15ου αιώνα ιδρύθηκε το γειτονικό μεγάλο μετόχι της αγιορείτικης Μονής του Διονυσίου. Στην οριοθέτηση του μετοχιού το 1415, αναφέρονται ως όρια του κτήματος προς την πλευρά του έλους, τα «δίκαια του Μυριανδρίου», δηλαδή κάποια περιοχή που ανήκε στο Μυριάνδριον. Τι να ήταν αυτό το «Μυριάνδριον» που αναφέρεται για μία και μοναδική φορά; Μήπως κάτω από το όνομα αυτό κρύβεται η ανάμνηση του πολυάνθρωπου παλαιοχριστιανικού οικισμού, αν λάβουμε υπόψη μας ότι Μυριάνδριον = «χιλιάδες ανδρών»; Ή μήπως πρόκειται για επιβίωση του, λησμονημένου σήμερα, ονόματος του οικισμού; Ελπίζουμε ότι η συνέχιση της έρευνας θα μας διαφωτίσει.

ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Κείμενο: Ιωακείμ Παπάγγελλος
Οικονομολόγος-Αρχαιολόγος (10η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων)
Κασσάνδρα: Περιοδική Έκδοση Πολιτιστικού Συλλόγου Κασσανδρινών Θεσσαλονίκης

ΕΡΕΥΝΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ:
Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου
© Sunspot Web Design 2008-2024 ®

Send Comments

Ταυτότητα Μνημείου

Wednesday, January 20, 2021

Ονομασία Μνημείου: Αρχαιολογικός χώρος στη θέση «Γεράνι» Νέας Φώκαιας
Θέση: Γεράνι (Έλη Νέας Φώκαιας)
Τύπος Κήρυξης: Αρχαιολογικός χώρος
Είδος Μνημείου: Αγροτική Οικονομία, Νεκρικοί Χώροι και Μνημεία, Αρχαιολογικές Θέσεις
Χρονική Περίοδος: Ρωμαϊκή, Πρωτοχριστιανική
Φορέας Προστασίας: ΙΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων
Αριθμός Υπουργικής Απόφασης, Αριθμός ΦΕΚ:
ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/31756/1603/31-7-2000, ΦΕΚ 1057/Β/28-8-2000
Κείμενο: Γεράνι, στα δημοτικά διαμερίσματα Νέας Φώκαιας και Νέας Ποτίδαιας των Δήμων Κασσάνδρας και Νέων Μουδανιών, όπου νεκροταφείο της ΄Υστερης Ρωμαϊκής - Παλαιοχριστιανικής περιόδου και αγρέπαυλις της όψιμης αρχαιότητας. Ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος εκτείνεται και στην κοινότητα Νέας Ποτείδαιας.

Send Comments