Poseidon vs Giant Polybotes

Μυθολογία Κασσάνδρας Χαλκιδικής-Γιγαντομαχία
Mythology of Kassandra Halkidiki-Gigantomachy

Μυθολογία (Οι Θεοί των Σεισμών)

greek
Tuesday, August 04, 2020
Οι ρίζες του Αρχαιοελληνικού Πολιτισμού συνδέονται με τις συνέπειες των κλιματικών αλλαγών. Η ελληνική μυθολογία δεν είναι παρά ένα περίβλημα που κρύβει τους θησαυρούς μιας μυστηριακής θρησκείας όπου οι πρώτοι φιλόσοφοι έκρυψαν τη γνώση τους των μεγάλων νόμων του φυσικού κόσμου.
Μεγάλο τμήμα της Ελληνικής Μυθολογίας ταυτίζεται με την γεωλογική εξέλιξη του Ελλαδικού χώρου, με αποτέλεσμα να έχει και μία φυσικογεωλογική ή γεωμυθολογική διάσταση.
Πολυετής ερευνητική δραστηριότητα έχει δείξει ότι η Θεογονία του Ησιόδου, τα έργα του Ομήρου και των άλλων συγγραφέων, αντιπροσωπεύουν την φυσικο-γεωλογική εξέλιξη του Αιγαιακού και Περι-Αιγαιακού χώρου για το χρονικό διάστημα μεταξύ 18.000 και 6.000 χρόνια πριν από σήμερα κυρίως. Η μυθολογία δεν ήταν παρά το πραγματικό κεφάλαιο της ιστορίας της Ελλάδας.
Η παρουσία της Γης σαν πρωτογενές στοιχείο-ύλη και θεότητα εμφανίζεται στις τρεις βασικές πηγές της Ελληνικής μυθολογίας (Χθόνια, Ησίοδος, Ορφική). Σύμφωνα, λοιπόν, με την χθόνια παράδοση, εν αρχή υπήρχε η Μητέρα-Γη, υποχθόνια προσωπικότητα που κυριαρχούσε στους Δελφούς.
Στις περισσότερες περιπτώσεις μαχών, η Μεγάλη Μητέρα Γαία παίζει ένα διαχρονικό και συνήθως κυρίαρχο ρόλο, πάντα πίσω από τα δρώμενα. Περιγράφεται από ορισμένους ως εμπαθής και σκανδαλοποιός επειδή προτρέπει τους Τιτάνες να επιτεθούν κατά του συζύγου της με τη γνωστή επίθεση του γιου τους Κρόνου εναντίον του πατέρα του Ουρανού. Ύστερα, γεννάει τους Γίγαντες που τους εξωθεί εναντίον του εγγονού της, Δία. Κατά την Τιτανομαχία, οι Γίγαντες με την προτροπή και πάλι της Γαίας, τίθενται στο πλευρό του Δία.
Από το γάμο του Ουρανού με τη Γη γεννήθηκαν οι τερατόμορφοι Γίγαντες που είχαν ανθρώπινο κορμί και φιδίσια πόδια. Βασιλιά είχαν τον Ευρυμέδοντα, που τους ξεσήκωσε και τους παρέσυρε σε άγριο πόλεμο κατά των Θεών. Ήθελαν να τους εξοντώσουν και να γίνουν αυτοί κυρίαρχοι της πλάσης, του ουρανού και της γης, να καθίσουν και να στήσουν αυτοί το βασίλειό τους στον Όλυμπο. Κι επειδή ήταν όλοι τους, οι Γίγαντες, άγριοι πολεμιστές, ο πόλεμος που άναψε ανάμεσα σ’ αυτούς και τους Θεούς, ήταν εξίσου άγριος και τρομερός. Λένε, πως ολόκληρα βουνά ξερίζωναν και τα πετούσαν στους Θεούς, ενάντια στα θεϊκά παλάτια.
Ο Δίας, νικητής κατά των Τιτάνων χρειάστηκε να αγωνιστεί σκληρά, για να εξασφαλίσει τον Ολύμπιο θρόνο. Ομόφωνα οι αρχαίοι συγγραφείς τοποθετούν το πεδίο της μάχης των Γιγάντων και των θεών στο δυτικό τμήμα της Χαλκιδικής. Εκεί, σε μακρινή απόσταση από τον Όλυμπο, βρισκόταν το πεδίο της Φλέγρας, δηλαδή τόπος της φωτιάς , μια περιοχή άγρια. Πρόκειται για τη σημερινή Κασσάνδρα της Χαλκιδικής.
Στην πρώτη γραμμή του στρατοπέδου των θεών ήταν ο Δίας και η Αθηνά. Επεμβαίνουν όμως και άλλες θεότητες: η Ήρα, ο Απόλλωνας, ο Ήφαιστος, η Άρτεμη, ο Ποσειδώνας, η Αφροδίτη, η Εκάτη αλλά και οι Μοίρες. Και κάθε ένας από τους θεούς και κάθε μια απ’ τις θεές ερχόταν σε συμπλοκή με έναν ή περισσότερους Γίγαντες. Οι γνωστότεροι Γίγαντες ήταν: ο Πορφυρίων, ο Αλκυονεύς, ο Εγκέλαδος, ο Εφιάλτης, ο Εύρυτος, ο Κλυτίος, ο Πολυβότης, ο Πάλλας, ο Ιππόλυτος, ο Γρατίων, ο Άγριος και ο Θόων.
Όπως και στην Τιτανομαχία, έτσι και στην Γιγαντομαχία, ο Δίας αναγκάστηκε να επικαλεστεί τη βοήθεια και άλλων δυνάμεων. Και κάλεσε έναν θνητό αυτή τη φορά τον Ηρακλή -που καμιά φορά τον συνοδεύει και ο Διόνυσος. Από το μέρος της πάλι η Γη, για να βοηθήσει τα παιδιά της, τους Γίγαντες, σκέφτεται να τους δώσει να φάνε το μαγικό χορτάρι, που χαρίζει την αθανασία. Σαν το έμαθε όμως ο Δίας, απαγορεύει στον Ήλιο και στη Σελήνη και στην Ηώ να παρουσιαστούν και μέσα στο σκοτάδι ξεριζώνει το θαυματουργό χορτάρι. Η τύχη των Γιγάντων κρίθηκε. Μάταια θα προσπαθήσουν να αναρριχηθούν στον Όλυμπο, σωριάζοντας το ένα πάνω στο άλλο τα γειτονικά βουνά. Ανώφελα τα κατορθώματα τους.
Διαφορετικού χαρακτήρα ήταν η συμμετοχή της Αθηνάς στη μάχη. Για να καταβάλει η Αθηνά το Γίγαντα Εγκέλαδο, ο οποίος ήταν γιος του Ταρτάρου και της Γης αναγκάστηκε να τον καταπλακώσει με την νήσο Σικελία ή το όρος Αίτνα. Το αποτέλεσμα είναι πλέον ο Εγκέλαδος να αναστενάζει μέσα στο τάφο του, προκαλώντας εκρήξεις ηφαιστείων και σεισμούς. Η λέξη Εγκέλαδος προέρχεται από τη σύντμηση των λέξεων (έγκειμαι + λας) και υποδηλώνει τον εγκατεστημένο στα πετρώματα, στο στερεό φλοιό της Γης.
Σύμφωνα με άλλο μύθο, ο Εγκέλαδος καταπλακώθηκε από βράχο που πέταξαν εναντίον του οι Θεοί του Ολύμπου. Έτσι, ο «Εγκέλαδος-Σεισμός» γίγαντας, είναι θαμμένος στην Κασσάνδρα, αλλά μη έχοντας πεθάνει, από καιρό σε καιρό προσπαθεί να ελευθερωθεί από το βράχο που τον έχει καταπλακώσει και οι προσπάθειές του αποτελούν το φαινόμενο του σεισμού. Οι μύθοι αυτοί υπονοούν την προσπάθεια που καταβλήθηκε για να ερμηνευτούν, από τα πολύ παλιά χρόνια, οι ιδιορρυθμίες αυτού του χώρου, καθώς η Κασσάνδρα βυθισμένη στο κέντρο της χερσονήσου είναι πνιγμένη από τον ατμό του καυτού θειαφιού που πηγάζει από την Αγία Παρασκευή.

ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Tuesday, August 04, 2020
Βασιλικής Παπαπέτρου - Tourportal Press(Μυθολογία)

ΕΡΕΥΝΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ :

Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου

Photo Gallery

Ησίοδος - Θεογονία (Έκδοση 1938)

Ησίοδος - 8ος αιώνας π.Χ.

Από τη Φλέγρα του μύθου στην Παλλήνη και την Κασσάνδρα της ιστορίας:

greek
Tuesday, August 04, 2020
Τοπογραφίας ανάγνωσμα από την προϊστορία έως τους ελληνιστικούς χρόνους

Η γράφηση της ιστορίας της δυτικότερης Χερσονήσου της Χαλκιδικής αποτελεί μια γοητευτική πρόκληση, δεδομένου ότι στο διάβα του χρόνου απέκτησε τρία ονόματα, Φλέγρη, Παλλήνη και Κασσάνδρα, το καθένα από τα οποία αποτυπώνει ανάγλυφα μύθους και ιστορικές αλήθειες. Κάποιες από αυτές καταγράφονταν πιθανότατα στο «Περί Παλλήνης», έργο του Ηγήσιππου του Μυκηβερναίου, καταδικασμένο σήμερα στην αφάνεια, γνωστό από τον Διονύσιο Αλικαρνασσέα και το Στέφανο Βυζάντιο.
O Δήμιτσας, στο πλαίσιο της περιγραφής των τριών χερσονήσων της Χαλκιδικής, συμπυκνώνοντας την αρχαία ελληνική γραμματεία αναφέρει χαρακτηριστικά: «.. η δυτική το πάλαι μεν εκαλείτο Φλέγρα εκ του φλέγοντος πυρός δι ου οι θεοί έκαυσαν ή διά του Ηρακλέως κατέστρεψαν τους γίγαντας και Παλλήνη εκ της Θυγατρός του βασιλέως των Θρακών Σίθωνoς, κατά δε τους νεότερους χρόνους Κασσάνδρα εκ της επί του ισθμού κτισθείσης υπό του Κασσάνδρου πόλεως Κασσανδρείας...».
Το πρώτο όνομα λοιπόν της περιοχής ήταν Φλέγρη, κατά τον Ηρόδοτο και τον Πλίνιο. γενέτειρα και τόπος διαμονής των γιγάντων, όντα μεταξύ θεών και ανθρώπων, αγχίθεοι σύμφωνα με τον Όμηρο, που γεννήθηκαν από τη Τη και το αίμα του ουρανού, αλλά και υπέρθυμοι, θρασείς και αυθάδεις, τεράστιοι, ανίκητοι, κυρίαρχοι του κόσμου. Στα δίκαιά της φιλοξενήθηκε η φοβερή και ανελέητη σύγκρουση μεταξύ Γιγάντων και Ολύμπιων Θεών, με τους πρώτους να εξακοντίζουν πέτρες και φλεγόμενες δρύες, σε μια ύστατη προσπάθεια να διατηρήσουν τα σκήπτρα του κόσμου όλου, και τους δεύτερους να επικρατούν τελικά, με την καθοριστική συνδρομή του Ηρακλή. Έτσι άλλωστε πρόσταζε ο χρησμός, που έλεγε ότι τότε μόνο οι Γίγαντες θα εξοντώνονταν, όταν οι Θεοί του Ολύμπου συμμαχούσαν με κάποιο θνητό.
Στο πλαίσιο μιας εκλογικευμένης ερμηνείας, η γιγαντομαχία δεν απηχεί άλλο παρά τη σύγκρουση γηγενών κατοίκων με λαούς που μετακινήθηκαν στη χερσόνησο και διεκδίκησαν με βίαιο τρόπο θέση σ'αυτή, εξελληνίζοντας τελικά την περιοχή. Δεν αποκλείεται βέβαια τα δρώμενα στο πεδίο της Φλέγρης να αποτυπώνουν και ανακατατάξεις και μορφοποιήσεις γεωλογικές. Ως αλληγορικές αντανακλάσεις φαινομένων ήπιων ή εντονότερων, που καθόρισαν την ανατομία και τη γεωμορφολογία της χερσονήσου, μπορούν να θεωρηθούν τα ονόματα κάποιων από τους γίγαντες: ο Άγριος, ο Εφιάλτης και ο Εύφορβος, ο Θεοδάμας και ο Κλυτίος, που δολοφόνησε η Εκάτη με δαυλούς, ο Πάλλαντας και ο Εγκέλαδος, που σκοτώθηκε από την Αθηνά, αλλά συνέχισε να αναστενάζει μέσα στον τάφο του προκαλώντας εκρήξεις ηφαιστείων και σεισμούς. Σ' αυτό το πλάισιο το υδροθειούχο νερό της Αγίας Παρασκευής ενδύεται αβίαστα θαρρείς μέρος τούτου του άγριου μύθου. Κάπως έτσι εμπλέκονται οι μύθοι με την προϊστορία, που θέλει πρώτους κατοίκους της χερσονήσου της Φλέγρας τους Κρουσσαίους, θρακικό φύλο, βάρβαρο σύμφωνα με το Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα, και σύμμαχο των Τρώων. Αυτούς αναζήτησε και ο Αινείας, όταν έφυγε από την Τροία και σταμάτησε στην περιοχή. Η κατοίκηση της χερσονήσου ήδη από τη νεολιθική εποχή επιβεβαιώνεται σε διάφορα σημεία με κυριότερα τη θέση Αδάμ Ράχη, κοντά στη Φούρκα, τη Ζώνη Σαμαρά, πλησίον της Χανιώτης, τον Πύργο Αγίου Παύλου στη Ν. Φώκαια, τη χαμηλή τούμπα Πίνας στη Σάνη και το χαμηλό γήλοφο Προφήτη Ηλία δίπλα στην αρχαία Σκιώνη. Τη Χαλκοκρατία οι οικισμοί πληθαίνουν. Νέες θέσεις στην Άθυτο (Κουτσόμυλο), στο Σωλήνα, τη Σκιώνη, τη Μένδη, τη Σίβηρη, τη Μικρή Κύψα, τη Λεκάνη Βάλτας, τον Αράπη Παλιουρίου συνιστούν ηχηρά τεκμήρια της Προϊστορικής Φλέγρας. Τέλος, κατάλοιπα εγκατάστασης στο φυσικό λόφο Γηρομοίρι στο Πολύχρονο επιμελώς οργανωμένης σε άνδηρα, ανάγονται επίσης στα χρόνια της πρώιμης Χαλκοκρατίας.
Ακολουθώντας γραμμικά το πέρασμα των αιώνων μύθος και ιστορική αλήθεια αρμοδένονται και πάλι στην αυγή της πρωτοϊστορίας. Μύθος εγκαινιάζει την αποικιακή περίοδο της χερσονήσου, η οποία τότε αναγεννάται δημογραφικά και μετονομάζεται σε Παλλήνη. Σύμφωνα με αυτόν οι Πελληνείς της Αχαϊας κατά την επιστροφή τους στην πατρίδα Ελλάδα από την Τροία προσορμίστηκαν στη νότια ακτή κουβαλώντας αιχμάλωτες Τρωαδίτισσες, οι οποίες έκαψαν τα ελληνικά πλοία σε μία ύστατη προσπάθεια να ματαιώσουν το νόστο των Ελλήνων και μαζί τις ταπεινώσεις που θα υφίσταντο. Το εγχείρημα πέτυχε, ο γυρισμός στην πατρίδα ματαιώθηκε και οι Πελληνείς ίδρυσαν τη Σκιώνη στη Νοτιοδυτική ακτή, δανείζοντας ταυτόχρονα και το όνομά τους στην ευρύτερη περιοχή της καινούριας εγκατάστασης. Κατ’ άλλους βέβαια η νέα ονοματοδοσία της περιοχής οφείλεται στην Παλλήνη, κόρη του Θράκα βασιλιά Σίθωνα, που σκοτώθηκε εκεί. Η πατρότητα της νέας ονομασίας πάντως είναι δευτερεύουσα μπροστά στην κρίσιμη περίοδο του β’ αποικισμού, οπότε η περιοχή κατοικείται συστηματικά, μεταλλάσσεται ως προς την ανθρωπογεωγραφία της. Χερσόνησος με στρατηγική θέση η Παλλήνη, εύανδρος, ελαιοφόρος και οινοφόρος, μαγνήτισε τους Έλληνες του νότου που κατέφθασαν στα φυσικά της λιμάνια, εκτιμώντας τα πολλά πλεονεκτήματα και δημιούργησαν νέους οικισμούς. Η άμεση πρόσβαση στο Θερμαϊκό, η φυσική προστασία, αιώνια προσφορά του Τορωναίου, και η γειτνίαση με τις Πιερικές ακτές έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στη διανομή των νέων πόλεων, οι περισσότερες από τις οποίες παρατάχθηκαν στην ανατολική, την πιο απάνεμη και προστατευμένη ακτή.
Στην πρώτη γραμμή του στρατοπέδου των θεών ήταν ο Δίας και η Αθηνά. Επεμβαίνουν όμως και άλλες θεότητες: η Ήρα, ο Απόλλωνας, ο Ήφαιστος, η Άρτεμη, ο Ποσειδώνας, η Αφροδίτη, η Εκάτη αλλά και οι Μοίρες. Και κάθε ένας από τους θεούς και κάθε μια απ’ τις θεές ερχόταν σε συμπλοκή με έναν ή περισσότερους Γίγαντες. Οι γνωστότεροι Γίγαντες ήταν: ο Πορφυρίων, ο Αλκυονεύς, ο Εγκέλαδος, ο Εφιάλτης, ο Εύρυτος, ο Κλυτίος, ο Πολυβότης, ο Πάλλας, ο Ιππόλυτος, ο Γρατίων, ο Άγριος και ο Θόων.
Όπως και στην Τιτανομαχία, έτσι και στην Γιγαντομαχία, ο Δίας αναγκάστηκε να επικαλεστεί τη βοήθεια και άλλων δυνάμεων. Και κάλεσε έναν θνητό αυτή τη φορά τον Ηρακλή -που καμιά φορά τον συνοδεύει και ο Διόνυσος. Από το μέρος της πάλι η Γη, για να βοηθήσει τα παιδιά της, τους Γίγαντες, σκέφτεται να τους δώσει να φάνε το μαγικό χορτάρι, που χαρίζει την αθανασία. Σαν το έμαθε όμως ο Δίας, απαγορεύει στον Ήλιο και στη Σελήνη και στην Ηώ να παρουσιαστούν και μέσα στο σκοτάδι ξεριζώνει το θαυματουργό χορτάρι. Η τύχη των Γιγάντων κρίθηκε. Μάταια θα προσπαθήσουν να αναρριχηθούν στον Όλυμπο, σωριάζοντας το ένα πάνω στο άλλο τα γειτονικά βουνά. Ανώφελα τα κατορθώματα τους.
Οι πηγές σιωπούν πεισματικά για τον ακριβή χρόνο που ο καμβάς της Παλλήνης γέμισε νέους ανθρώπους και νιόφερτους πολιτισμούς. Ο μύθος της δημιουργίας της Σκιώνης από Έλληνες που γύριζαν από την Τροία μετά τον δεκαετή πόλεμο αποκτά την ιστορική του διάσταση στην απεικόνιση του Πρωτεσίλαου στον εμπροσθότυπο του νομίσματός της. Ωστόσο, η ίδρυση των υπολοίπων πόλεων της χερσονήσου, οι περισσότερες αποικίες Ερετριέων, τοποθετείται, ελλείψει μαρτυριών, αδιόρατα σ’ ένα ευρύ χρονολογικό πλαίσιο, που εγκαινιάζεται τον 12ο αι. π.Χ., φαίνεται δε να αγγίζει και τον 7ο αι. π.Χ. Πρόκειται για εγκαταστάσεις που εξελίχθηκαν γοργά, καλλιέργησαν εμπορικές συναλλαγές με τις μητροπόλεις τους, αλλά και με τον υπόλοιπο αρχαίο κόσμο, αναπτύχθηκαν οικονομικά και άνθησαν πολιτισμικά, μετατράπηκαν γρήγορα από μικρά πολίσματα σε οικισμούς καλά δομημένους, με οργανωμένη συλλογική ζωή τόσο στην αστική ζώνη όσο και στην ύπαιθρο χώρα. Αρκετά νωρίς μάλιστα διακήρυξαν την πολιτική τους ανεξαρτησία με την κοπή νομισμάτων, όπου αποτύπωσαν τα δικά τους σύμβολα, αναπόσπαστα στοιχεία του ιστορικού ή οικονομικού τους γίγνεσθαι. Πάντως, όποια θέση και να έχουν στο χρονολογικό πίνακα, στην αυγή του 5ου αι. π.Χ. οκτώ συνολικά πόλεις μαρτυρούνται παραταγμένες στο περίγραμμα της Παλλήνης. Ήταν οργανωμένες και ακμάζουσες σε βαθμό τέτοιο, ώστε το 480π.Χ.να υποχρεωθούν από τον Ξέρξη να ενισχύσουν με «...νέας τε καί στρατίην....» τις Μηδικές δυνάμεις, οι οποίες πιθανολογείται ότι προσάραξαν, στο φυσικό, βαθύ, ανοιχτό κόλπο στην απόληξη της χερσονήσου και ορίζεται από τα ακρωτήρια Καναστραίο και Χρούσο, ανατολικά του σημερινού Παλιουρίου, στον τόπο που λέγεται ότι φύλαγε με το ιερό του ο Απόλλωνας ο Καναστραίος.
Ο Ηρόδοτος υπογραμμίζει την ταπεινωτική συνδρομή όλων των εγκαταστάσεων της χερσονήσου στην ενίσχυση του εχθρού, με την παράδοση έμψυχου υλικού. Απαριθμώντας αναφέρει την Ποτείδαια των Κορινθίων «εν τω μέσω τον ισθμόν εμφράττουσα...», εκεί που η χερσόνησος σμίγει με τον κορμό της Χαλκιδικής, αλλά και την Άφυτο των Ερετριέων, στην ανατολική ακτή, στο σημείο που συγκλίνουν τα δύο γεωμορφολογικά προφίλ της περιοχής, εκείνο στα νότια όπου η στεριά αγγίζει τη θάλασσα ομαλά διαμορφώνοντας χαμηλές ακτές, με το άλλο στα βόρεια, το απότομο, όπου το αντάμωμα γης και θάλασσας έχει τη μορφή ψηλών βράχων και απόκρημνων πλαγιών. Οι υπόλοιπες έξι πόλεις ισομοιράζονται στην ανατολική και δυτική ακτογραμμή, με τη Νέα Πόλιν, την Αιγή και τη Θεράμβο, αποικίσεις Ερετριέων, να παρατάσσονται προστατευμένες στην όχθη του Τορωναίου. Από την άλλη, στη δυτική πλευρά, η Σκιώνη των Πελληναίων κατά το μύθο, η Μένδη, κτίση Ερετριέων τον 8ο αι. π.Χ, και η Σάνη, κτίσμα Κορινθίων, πιο δυσκολοπροσβάσιμες, θωρούσαν τον επιβλητικό όγκο του Ολύμπου.
Στους κλασικούς χρόνους κάθε πόλη διαμόρφωσε το δικό της προφίλ, τις κοινωνικές δομές, τους θεσμούς και την οικονομία της, ανέπτυξε διάφορες μορφές διακρατικών σχέσεων, πολιτικού, οικονομικού ή θρησκευτικού χαρακτήρα. Ακολουθώντας το γενικό κανόνα οι αποικίες σταδιακά χαλαρώνουν τη διοικητική και συνταγματική σύνδεση με τα μητρικά κράτη και εξελίσσονται σε σημαντικές πολιτικές και οικονομικές και οντότητες. Κάποιες ευημερούν ιδιαίτερα, διαδραματίζοντας κατά καιρούς σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή του Ελληνικού κόσμου. Σ' αυτό το πλαίσιο, καταγράφεται η Άφυτις, που είχε κομβικό ρόλο στα ιστορικά δρώμενα, και η Ποτίδαια, που χρεώνεται παρουσία καταλυτική στη διπλωματική κονίστρα του κλασικού κόσμου, αποτελώντας παράγοντα καθοριστικό για τον ρου ολόκληρης της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας. Ως μέλη της αθηναϊκής συμμαχίας αναφέρονται η Νεάπολις, αλλά και η Αιγή, με την προσφορά της κάθε μιας να αγγίζει τις 3000 δρχ. ετησίως, δείγμα ανθηρής οικονομίας. Μικρότερη ήταν η οικονομική εισφορά της Θεράμβου στο ίδιο ταμείο, όπως και της Σκιώνης.
Η συμβολή της αρχαίας γραμματείας στην ιχνηλάτηση της τοπογραφίας της χερσονήσου είναι δίχως άλλο σημαντική. ωστόσο, ανασκαφική δραστηριότητα και επιφανειακές έρευνες συνδράμουν εξίσου στο άγγιγμα του μακρινού παρελθόντος της, καταθέτοντας τμήματα από πολεοδομικούς ιστούς, και νεκροπόλεις, λείψανα από μικρές αγροτικές εγκαταστάσεις και μικρούς δορυφορικούς οικισμούς, βραχύβιους συνήθως, άρρηκτα δεμένους ωστόσο με το κάθε άστυ, και με αμφίδρομη προφανώς οικονομική εξάρτηση. Χαρακτηριστικές είναι οι αγροικίες ή και ευρύτερες αγροτικές συνοικίες αρχαϊκών και κλασικών χρόνων στη Μικρή και Μεγάλη Κύψα, σχετιζόμενες με την πόλη της σάνης. Πολλαπλές μικρές εγκαταστάσεις, με όμοια μορφολογικά χαρακτηριστικά, ανήμπορες να διεκδικήσουν την ταυτότητα της πόλης εντοπίζονται δίπλα στο λόφο Γηρομοίρι του Πολυχρόνου, συνδεόμενες με την αρχαία αιγή, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Θεράμβου και της Μένδης.
Από τις οκτώ πόλεις που παραθέτει ο Ηρόδοτος με βεβαιότητα έχουν ταυτοποιηθεί η Ποτίδαια, η Άφυτις, η Σάνη, η Μένδη και η Σκιώνη. Στον αντίποδα, νεφελώδες είναι ακόμη το ζήτημα των θέσεων της Νεαπόλεως, της Αιγής και της Θεράμβου. Ωστόσο, υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι ο λόφος Ελληνικά, κοντά στην Κρυοπηγή, φιλοξένησε τη Νεάπολη, και ότι στο λόφο Γηρομοίρι με τον εξίσου εύφορο περίγυρο, δίπλα στο Πολύχρονο, απλωνόταν η αρχαία Αιγή. Τα δίκαια της αρχαίας Θεράμβου εκτείνονταν μάλλον στο δασωμένο λόφο Δάφνες, στην περιοχή του σημερινού Παλιουρίου, κοντά στο Καναστραίο. Προχωρώντας, στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. η Χερσόνησος της Παλλήνης προσαρτήθηκε αιματηρά στο Μακεδονικό βασίλειο. Λίγο αργότερα, το 315π.Χ. ο Κάσσανδρος εκτίμησε και φρόντισε τη μωλωπισμένη από τον Φίλιππο Β’ περιοχή, ιδρύοντας νέα πόλη «επί του ισθμού», στη θέση της κατεστραμμένης Ποτίδαιας, επιστρατεύοντας μάλιστα δημιουργικά και το έμψυχο υλικό του ευρύτερου χώρου, που είχε επιβιώσει. Η Κασσάνδρεια «ταχύ μεγάλην επίδοσιν έλαβε...». Με ακμαίο πολιτισμό και οικονομία ανθηρή έδωσε το όνομά της σε όλη την περιοχή. Η περίοδος της Χερσονήσου Κασσάνδρας ξεκίνησε! Η ίδρυση της πόλης του Κάσσανδρου εγκαινίασε μία νέα εποχή για τη χερσόνησο που σήμανε ουσιαστικά το τέλος των αποικιών.
Οι Μακεδόνες της Κασσάνδρειας κατέστησαν τη νέα πόλη το αδιαφιλονίκητο διοικητικό και οικονομικό κέντρο όλης της περιοχής. Διαμορφώνοντας ένα νέο διοικητικό προφίλ, συνέβαλαν τα μέγιστα στη συρρίκνωση των αστικών κέντρων και ευνόησαν τον πολλαπλασιασμό μικρών, διάσπαρτων, εγκαταστάσεων αγροτικού και βιοτεχνικού χαρακτήρα, οχυρωμένων για ασφάλεια και ελεγχόμενη εκμετάλλευση. Πιστοί υπηρέτες αυτής της νέας οικονομικής τάξης ήταν και οι αγροικίες, σε άτακτη διασπορά στην ύπαιθρο χώρα, επίσης επιστρατευμένες στην αγροτική παραγωγή. Στο πλαίσιο αυτό ακόμη και η Μένδη έχει χάσει πια την παλιά αίγλη και ισχύ, έχει υποβαθμίστεί σε μικρό παραθαλάσσιο πόλισμα εγγύτερα πια, στο ακρωτήριο Ποσείδιον. Στα λιγοστά τεκμήρια κατοίκησης της περιοχής στους Ελληνιστικούς χρόνους περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων διάσπαρτες μικρές οργανωμένες εγκαταστάσεις στην Κουτσουπιά, νότια της Σάνης, σε σημείο Βόρεια της Σίβηρης, νότια της Φούρκας, αλλά και στο Πευκοχώρι. Παράλληλα, οι ενισχυμένες οχυρώσεις σε στρατηγικές θέσεις στο σωλήνα της Καλλιθέας και στη Λεκάνη, μεταξύ Φούρκας και σύγχρονου χωριού της Κασσάνδρας, παρά την αποσπασματική τους μορφή, υπαινίσσονται την ανάγκη ελέγχου των ακτών. Κάπως έτσι λοιπόν πορεύτηκε στο πέρασμα των αιώνων το «Φλεγραίον πεδίον», με μεταλλαξιές και εξελίξεις τέτοιες, ώστε η άγρευση του παρελθόντος του να είναι σαγήνη, μέθη θαρρείς. Γη γενέθλια των γιγάντων, έγινε ως «Παλλήνη» γωνιά φιλόξενη για τους αποίκους να την κατοικήσουν, να τη λαμπρύνουν, να δώσουν τελικά σκυτάλη στην «Κασσάνδρεια» των Μακεδόνων που τίμησαν τη χερσόνησο, χαρίζοντάς της την αθανασία.

ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Tuesday, August 04, 2020
Καϊάφα-Σαροπούλου Μίνα - Αρχαιολόγος, Δρ. Αρχιτεκτονικής ΑΠΘ
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 23ο

ΕΡΕΥΝΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ :
Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου

Photo Gallery

Αθηνά - Εγκέλαδος

Αθηνά - Ηρακλής

Μελανόμορφη λήκυθος με παράσταση Γιγαντομαχίας.

Αττική μελανόμορφη λήκυθος με παράσταση Γιγαντομαχίας (Κασσάνδρα Χαλκιδικής, αρχές 5ου αιώνα π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης)


Οι θεοί, ο Ηρακλής και ο Διόνυσος αντιμετωπίζουν τους Γίγαντες.

ΦΛΕΓΡΗ (Μία κοσμογονία)

greek
Tuesday, August 04, 2020
Η δυτικότερη από τις τρεις χερσονήσους της νότιας Χαλκιδικής ονομαζόταν, στα πολύ παλιά, τα προϊστορικά χρόνια, Φλέγρη. Στα κλασσικά ονομαζόταν Παλλήνη και μετά τα ελληνιστικά, πήρε πια το σημερινό και οριστικό της όνομα, Κασσάνδρα. Δε θα μας απασχολήσει, βέβαια, επί του προκειμένου, το τι, το πώς και το γιατί της μεταπτωτικής αυτής διαδρομής. Θα σταθούμε όμως διεξοδικότερα στα ίδια τα γεγονότα της Φλέγρης, τη Γιγαντομαχία. Και πράγματι η παλιά αυτή ονομασία, Φλέγρη, δείχνει ολοφάνερα, ετυμολογικά, νοηματικά, θα λέγαμε, κατανοητότερα, ότι έχει άμεση σχέση με τις έννοιες, όπως φλόγα, φλέγομαι, κτλ. Φαίνεται ακόμη, ότι προσεγγίζει - λόγω συγγενείας των γλωσσών - και με την αδελφή της Ελληνικής, τη Λατινική, αφού και σε κείνη το αρκετή ομόηχο της ρήμα, «flagro», σημαίνει φλέγομαι.
Τι συμβαίνει, λοιπόν; Είναι ότι στη νοτιοανατολική πλευρά της χερσονήσου υπάρχει κάποια ηφαιστειογενής περιοχή - όπου και τα σημερινά λουτρά της Αγίας Παρασκευής. Όμως καμιά αντίστοιχη σεισμική δραστηριότητα εδώ και χιλιάδες χρόνια τώρα συμβαίνει, παραμένοντας άγνωστη εντελώς και τελείως ανενεργή.
Στον χώρο αυτό, αυτής της χερσονήσου, λοιπόν, γεννήθηκε, αντρώθηκε και έδρασε, κατά την τρίτη θεογονική περίοδο και κάτω, μάλιστα, από την αποκλειστική πρόνοια, προστασία και φροντίδα της μεγάλης θεάς μάνας Γης, μια νέα τρομακτική γενιά ημιθέων, οι Γίγαντες, που συνετέλεσε δραστήρια σε ένα νέο κοσμογονικό γίγνεσθαι. Διακαής πόθος της μεγάλης Θεάς ήταν να τους χαρίσει επιπλέον και την αθανασία και, γι’ αυτό τον σκοπό, φύτεψε κρυφά και το μοναδικό μυστικό βοτάνι της γι’ αυτούς. Όμως ο «ίδρις» των πάντων Ζευς, τα ήξερε όλα από την αρχή, επενέβη, λοιπόν, και ματαίωσε τις φιλοδοξίες της. Και ο πόλεμος άρχισε, με διαφοροποιημένες όμως τώρα πια τις προοπτικές του. Χολωμένη, δηλαδή, κατάφορα, από την έκβαση των γεγονότων της προηγηθείσης «Τιτανομαχίας», που άφησε απόλυτο κυρίαρχο του κόσμου τον Δία, ενώ καταδίκασε τα υπόλοιπα παιδιά της, τους Τιτάνες, στα Τάρταρα, η Θεά επιθύμησε μια ανατρεπτική αντίδραση, μια ρεβάνς, όπως θα λέγαμε σήμερα. Δημιούργησε, όντως, όπως αφηγείται ο Απολλόδωρος, μια νέα γενιά υπερφυσικών όντων, τρομερών στην όψη, ακατάβλητων στη δύναμη, ακαταπόνητων στη μαχητικότητα τους Γίγαντες. Τόπος γέννησης και διαμονής η Φλέγρη, όπου είχαν, μάλιστα, κατ’ αρχήν, το προνόμιο να μένουν και άτρωτοι.
Να τώρα και μερικά από τα πάμπολλα ονόματα των Γιγάντων, που μας διασώθηκαν, μέσω της σχετικής παράδοσης :
Αιγαίων, Άγριος, Αλκυονεύς, Άργος, Αρισταίος, Αστήρ, Βαλίος, Βριάρεως, Δαμάστωρ, Εγκέλαδος, Εφιάλτης, Ερυσίχθων, Ευρυμέδων, Εύρυτοσθόας, Ίσχενος, Κοίος, Μίμας, Οφίων, Ορόντης, Ουδαίος, Πέλωρ, Πολυβότης, Πορφυρίων, Ροίτος, Τυφών, Χθόνιος, Ώτος ...
Στην αρχή ο πόλεμος είχε μάλλον στατικό χαρακτήρα ... Ο Αλκυονέας, Γίγαντας με αξεπέραστη δύναμη, ξερίζωνε τεράστια βράχια και εξακοντίζοντάς τα κατά των αντιπάλων θεών τους κατέστρεψε, από την αρχή δώδεκα τέθριππα άρματα. Άλλοι συνάδελφοί του στοιβάζοντας τεράστιους όγκους βουνών προσπαθούν να γεφυρώσουν τον Όλυμπο. Όμως ο Ζευς, από το στρατόπεδο των θεών, έχει τώρα ένα ακαταμάχητο όπλο, τον κεραυνό. Του το δώρισαν οι φίλοι του οι κύκλωπες, Άργης, Στερόπης και Βρόντης, και παραμένει ασυναγώνιστος.
Οι θεοί, σύμφωνα με κάποιο παλιό, απόρρητο, θέσφατο, δέχονται, για την οριστική, όπως προφήτευε, επικράτησή τους, να προσλάβουν ακόμη ένα ξένο σύμμαχο, τον Ηρακλή. Συμπολεμιστής, λοιπόν, των Ολυμπίων ο Ηρακλής σημαδεύει και τοξεύει τον Αλκυονέα. Εκείνος, σύμφωνα με προνόμιο της μάνας Γης, παραμένει ακλόνητος, επειδή πατάει ακόμα τα χώματα της γενέτειράς του, της Φλέγρης. Η Αθηνά τρομάζει. Δίνει νόημα στον ήρωα να παρασύρει τον Γίγαντα στον ευρύτερο χώρο και αμέσως εκείνος καταβάλλεται από τα τοξεύματα του αντιπάλου του.
Ο αδελφός του Αλκυονέα, ο Πορφυρίωνας, βλέποντας ο ίδιος τον τρόπο θανάτου του αδελφού του, ορμά ακάθεκτος κατά του Ηρακλή. Ο ήρωας θα βρισκόταν ακριβώς στο απόλυτο αδιέξοδο, αν η Ήρα, που παραστεκόταν, δεν απασχολούσε, σαν γυναίκα, με τα θέλγητρά της, κατά κάποιο τρόπο, τον Γίγαντα, ώστε ο Ηρακλής να μπορέσει να επαναλάβει τους ίδιους φονικούς χειρισμούς και εναντίον του. Έπρεπε να πούμε ότι παράλληλα με τη ξέχειλη ρώμη και ασυγκράτητη μαχητικότητα, τους Γίγαντες χαρακτήριζε εμφανέστατα και έκδηλη αρρενωπότητα, πράγμα, που και κατά την επέκεινα παράδοση, φαίνεται ότι συνόδευσε και πολλά άλλα γεννήματα-θρέμματα της χερσονήσου Φλέγρης - Κασσάνδρας.
Προσέχοντας όλες αυτές τις λεπτομέρειες η θεά της σοφίας και του πολέμου, η Αθηνά, κατέστρωσε ένα σχέδιο. Ξέρουμε πια ότι Φλέγρη είναι η συζητούμενη χερσόνησος και πατρίδα των Γιγάντων. Φλεγραίον πεδίον, κατά τας αφηγήσεις των γεγονότων, πρέπει να είναι η επέκεινα εκτεταμένη πεδιάδα, που ορίζεται από την παραλία του Θερμαϊκού, μέχρι τις υπώρειες του Χολομώντα ανατολικά και τα υψώματα του όρους Κάλαυρου προς βορρά. Σύμφωνα, λοιπόν, μ’ αυτό το σχέδιο ο Ηρακλής κρύφτηκε προς τα βόρεια αυτά υψώματα, στο χείλος μιας σπηλιάς. Δίπλα του κάθισε, προκαλώντας με τα πληθωρικά σωματικά της κάλλη, η θεά της ομορφιάς η Αφροδίτη. Πέφτοντας, λοιπόν, στο στημένο αυτό δόλωμα οι Γίγαντες τοξεύονταν από τον καμουφλαρισμένο Ηρακλή και εξουδετερώνονταν. Λεπτομέρειες της Γιγαντομαχίας είναι ότι, κατά τη διάρκειά της, η ίδια η θεά Αθηνά πετώντας ένα τεράστιο βράχο καταπλάκωσε με αυτόν τον Γίγαντα Εγκέλαδο και έτσι σχηματίστηκε η νήσος Σικελία, εξ ου, κατά την παράδοση, όταν γίνεται σεισμός και ακούγεται κάποιος υπόκωφος θόρυβος είναι αναταράσσεται κάτω από τον βράχο ο Εγκέλαδος.
Η ίδια η Αθηνά συνέλαβε τον Γίγαντα Πάλλαντα, τον έγδαρε και δημιούργησε με το δέρμα του το άτρωτο προσωπικό της όπλο, την Αιγίδα. Ο Ποσειδώνας κυνηγώντας τον Γίγαντα Πολυβότη απέσπασε από τη νήσο Κω μια τεράστια κορυφή και καταπλάκωσε με αυτή το Γίγαντα και έτσι σχηματίστηκε η Νίσυρος.
Στη Γιγαντομαχία, υπέρ των θεών, έλαβε μέρος και ο Διόνυσος. Αυτός επιστράτευσε ένα κοπάδι από γαϊδάρους της περιοχής, οι οποίοι, όπως είπαμε, είναι και αυτοί χαρακτηριστικά μαχητικότατοι στο είδος τους, και με τη φασαρία, που έκαναν και τα ογκανιτά, κατατρόμαξαν τους Γίγαντες, οι οποίοι δεν είχαν οπτικό πεδίο, για να αντιληφθούν τι ακριβώς συνέβαινε.

Μέσα από όλη αυτή την καταγεγραμμένη αφήγηση της Γιγαντομαχίας προκύπτουν, διαβάζοντας τη προσεκτικά, διάφορα συμπεράσματα:

Πρώτα - πρώτα
δεν μπορεί να υπάρξει μυθολογία, αν δεν έχουν συμβεί στο απέραντο βάθος του παρωχημένου χρόνου κάποια σημαντικά, δημιουργικά γεγονότα. Αυτά, με την πάροδο του χρόνου, επενδύονται με τη φαντασία και τον θρύλο και μεταβάλλονται, σταδιακά σε παραμύθι-τραγούδι, διατηρώντας όμως κάποια κλειδιά, που, αν ξέρει όμως κανείς να τα διακρίνει, βλέπει τότε να φωτίζεται κάποια ιστορική πραγματικότητα.
Δεύτερο: Τα πανάρχαια αυτά ονόματα, που αποδίδονται σε όντα, πρόσωπα και πράγματα, σε μια τόσο προαπελθούσα περιοχή του χρόνου, παρατηρούμε ότι προέρχονται από ελληνικότατες ρίζες, πράγμα αξιοπαρατήρητο.
Τρίτο: Αυτοί που ήρθαν στη Φλέγρη από τα βόρεια βεβαιώνεται ότι εκπροσωπούσαν, στις πεποιθήσεις τους το δωδεκάθεο, και, κατά συνέπεια, την πατριαρχική αντίληψη και εξουσία.
Τέταρτο: Όλοι αυτοί που υπέστησαν και αντιμετώπισαν αυτήν την επέλαση φαίνεται ότι παρέμεναν ακόμη σε αρχαιότερες χθόνιες-παγανιστικές αντιλήψεις και εκπροσωπούνταν από τη μητριαρχία.
Πέμπτο: Πρέπει να ήταν και πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια, σε κάποια περίοδο, γνωστό το σπήλαιο των Πετραλώνων, για να αναφέρεται, σύμφωνα με την τοπογραφία της περιοχής ως κρησφύγετο του Ηρακλή.

ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Tuesday, August 04, 2020
Γιάννης Πύρρος - Φιλόλογος

ΕΡΕΥΝΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ :
Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου

Photo Gallery

Η Γιγαντομαχία από το Μουσείο PERGAMON στο Βερολίνο

Γιγαντομαχία (Βόρεια ζωφόρος του θησαυρού των Σιφνίων στους Δελφούς 530-525 π.Χ.)

Η λατρεία του θεού Διονύσου στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής

Η λατρεία του θεού Διονύσου στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής
(The worship of the god Dionysus in Kassandra, Halkidiki)

Sanctuary of Dionysus & Nymphs at Kallithea

Διόνυσος - Ο Θεός των αμπελιών και του κρασιού

greek
Tuesday, August 04, 2020
Στην ελληνική μυθολογία, εκτός από τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, που θεωρούνταν οι σημαντικότεροι, υπήρχαν και άλλοι θεοί που δεν κατοικούσαν στο θεϊκό αυτό βουνό. Ένας απ' αυτούς ήταν και ο θεός Διόνυσος. Ήταν ο πιο πρόσχαρος από τους θεούς και από τους πιο αγαπητούς στους ανθρώπους. Όπως ο Προμηθέας τους έδωσε τη φωτιά ή ο Ασκληπιός τις πρώτες βάσεις της ιατρικής, έτσι και ο Διόνυσος τους πρόσφερε το αμπέλι και το κρασί.
Και στους θεούς ήταν αγαπητός. Άλλωστε τους είχε βοηθήσει αρκετές φορές. Πολύτιμη υπήρξε η συμμετοχή του ίδιου και των συντρόφων του στη μάχη που έδωσαν οι θεοί εναντίον των Γιγάντων. Όλοι οι θεοί τον σέβονταν, αλλά μεγάλη ευγνωμοσύνη του όφειλε ιδιαίτερα η Ήρα, επειδή μόνος αυτός, απ' όλους τους θεούς, έπεισε το γιο της, τον Ήφαιστο, να επιστρέψει στον Όλυμπο και να την απελευθερώσει από τα δεσμά της.
Ο εύθυμος θεός ταξίδευε συνέχεια κι επισκεπτόταν πολλές χώρες και πολιτείες για να μάθει στους ανθρώπους πώς να καλλιεργούν τα κλήματα και πώς να φτιάχνουν από τους καρπούς τους το κρασί. Και βέβαια, ως θεός της χαράς και του κεφιού, δεν ταξίδευε μόνος του. Τον ακολουθούσε ένα πολύβουο πλήθος. Στο πλήθος αυτό έβλεπες γυναίκες που χόρευαν με έξαλλο τρόπο, τις Μαινάδες, όπως λέγονταν, και παράξενα όντα που ήταν άνθρωποι και ζώα μαζί. Αυτούς τους έλεγαν Σάτυρους και Σιληνούς.
Πιστοί ακόλουθοι του θεού πορεύονταν μαζί του στα μεγάλα ταξίδια. Με επικεφαλής τον Διόνυσο διέσχισαν την Αίγυπτο, τη Λιβύη κι άλλες χώρες στην Αφρική. Έπειτα πήγαν και στην Ασία, στους Άραβες, στους Λυδούς, στους Φρύγες, φτάνοντας μέχρι και την Ινδία, όπου και ο πιο τολμηρός θαλασσοπόρος δεν κατάφερε να φτάσει.
Αρκετοί μύθοι υπάρχουν για την καταγωγή του Θεού Διονύσου, ο πιο διαδεδομένος εκ των οποίων είναι πως ο Διόνυσος γεννήθηκε δύο φορές.
Περιγράφεται ως γιος του Δία και της Σεμέλης, η οποία όντας έγκυος, ζήτησε από το Δία να τον συναντήσει και να τον θαυμάσει σε όλο του το μεγαλείο, με αποτέλεσμα να κεραυνοβοληθεί και να γεννήσει πριν την ώρα της. Ο Δίας τότε πήρε το έμβρυο, το έραψε στο μηρό του και από εκεί ξαναγεννήθηκε ο Διόνυσος ως Θεός. Γεννήθηκε ανάμεσα στα αστροπελέκια του Δία και την πυρκαγιά του ανακτόρου, για αυτό και έφερε την επωνυμία πυριγενής και εξαιτίας της συνέχισης της κύησής του στον μηρό του πατέρα του μηρορραφής, διμήτωρ και δισσότοκος. Η Ινώ, η αδελφή της Σεμέλης, ανέλαβε να αναθρέψει τον Διόνυσο, αφού πρώτα τον μεταμφίεσε σε κοριτσάκι, προστατεύοντάς τον από το μένος της Ήρας που τον καταδίωκε σε όλη του τη ζωή.
Οι μυθολογικές παραδόσεις του Διονύσου-Ζαγρέα είναι πολλές και συνδέονται άμεσα με τη μυστικιστική λατρεία των Ορφικών. Σύμφωνα, όμως, με την επικρατέστερη εκδοχή, ο Δίας φοβούμενος την Ήρα, παρέδωσε το παιδί για φύλαξη στους Κουρήτες. Η Ήρα από την πλευρά της ανέθεσε στους Τιτάνες να τον βρουν, και ο Ζαγρέας στην προσπάθειά του για να τους ξεφύγει μεταμορφώθηκε διαδοχικά σε λιοντάρι, τίγρη, άλογο, φίδι και ταύρο. Ο μύθος αναφέρει πως κατόρθωσαν να τον συλλάβουν και αφού τον τεμάχισαν, άρχισαν να βράζουν και να τρώγουν τα μέλη του. Όταν ο Δίας κατάλαβε τι συμβαίνει από τη μυρωδιά, κατακεραύνωσε τους Τιτάνες και ανέθεσε στον Απόλλωνα να θάψει τα υπόλοιπα μέλη του στον Παρνασσό. Την καρδιά του Ζαγρέα, που είχε μείνει ανέπαφη, την έκλεψε η Αθηνά και την πήγε στο Δία, ο οποίος κάνοντάς την σκόνη πότισε τη Σεμέλη, όπου ξανά έμεινε έγκυος στο Διόνυσο. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, ύστερη ρωμαϊκή, τον Διόνυσο τον ξαναγέννησε ο Δίας, αφού κατάπιε τη σκόνη από την καρδιά του.
Η λέξη «Διόνυσος» αποτελεί αναγραμματισμό του «Διός Νους». Αυτός ο Νους είναι το μέσον που θα μας οδηγήσει στην πραγμάτωση της θέωσης, δηλαδή το να φτάσει ο άνθρωπος και πιο συγκεκριμένα, η ψυχή του ανθρώπου, στα επίπεδα της θέωσης. Η ανθρώπινη υπόστασή του, από την πλευρά της μητέρας του Σεμέλης, μάς δείχνει ότι το γήινο σώμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το θεϊκό στοιχείο.
Είναι αφιερωμένα στο Διόνυσο και άλλα φυτά και δέντρα, εκτός από τα κλήματα, όπως η βαλανιδιά, η μυρτιά, το πεύκο, καθώς και η μηλιά, η καρυδιά, η ροδιά και προπαντός η συκιά. Από ξύλο συκιάς ήταν φτιαγμένα τα αρχαιότερα αγάλματα του θεού και από το ίδιο ξύλο έφτιαχναν τους φαλλούς, που κρατούσαν σε ορισμένες γιορτές οι πιστοί. Από τα λουλούδια, την πρώτη θέση ως σύμβολο του Διονύσου είχε το τριαντάφυλλο ενώ κάποιες φορές πρόσθεταν και τον ασφόδελο. Ένα από τα αρχαιότερα σύμβολά του ήταν το κουφόξυλο που ο μίσχος του έδωσε την ιδέα του θύρσου, το σπουδαιότερο σύμβολο του θεού. Ο θύρσος ήταν για το Διόνυσο ότι το κηρύκειο για τον Ερμή και είχε υποστεί πολλούς μετασχηματισμούς ενώ πολλές φορές χρησίμευε ακόμη και ως όπλο, ως μαγικό ραβδί. Του αποδόθηκε αυτή η ιδιότητα κάτω από την επίδραση του ορφισμού, που μας δείχνει το Διόνυσο να χτυπάει τους πιστούς του με το θύρσο για να τους εμπνεύσει τον ενθουσιασμό, που άγγιζε τα όρια της θείας τρέλας.
Ως όπλο χρησιμοποιείτο και ο διπλός πέλεκυς που καμιά φορά γύρω του τυλίγονταν γεμάτα τσαμπιά από σταφύλια, ενώ τους πυρσούς, που έπαιζαν ρόλο στα νυχτερινά όργια, τους κρατούσαν συνήθως τα πρόσωπα της συνοδείας του θεού και πολύ σπάνια ο ίδιος ο Διόνυσος.
Έπαιζαν και τα μουσικά όργανα σημαντικό ρόλο στις βακχικές γιορτές, όπως αυλοί, σύριγγες, κύμβαλα, τύμπανα, και άλλα. Το ίδιο ίσχυε και για τα προσωπεία - μάσκες: είτε είναι τραγικά, κωμικά ή σατυρικά, όπου η αρχαιότητα μάς έχει κληροδοτήσει μερικές ενδιαφέρουσες αναπαραστάσεις τους.
Ο κάνθαρος είναι είδος αρχαίου ελληνικού αγγείου με σώμα σχήματος ποτηριού με κάθετη λαβή αμφίπλευρα, συνδεδεμένη με το χείλος του αγγείου και με υψηλή καμπυλωμένη λαβή στο επάνω μέρος. Ως σκεύος είναι συνδεδεμένο με την λατρεία του θεού Διονύσου, και αποτελεί σύμβολό του.
Το σχήμα του αγγείου διαμορφώθηκε κατά τη μεσοελλαδική περίοδο και θεωρείτο ήδη αρχαίο κατά την κλασική εποχή. Κατασκευάστηκε αρχικά ιδιαίτερα στη Λακωνία και Βοιωτία, και χρησιμοποιείτο ως ανάθημα, και θρησκευτικό σκεύος στην καθημερινή εξάσκηση της λατρείας στους ιδιωτικούς χώρους. Στην γεωμετρική εποχή συναντάμε κανθάρους στην Βοιωτία και Αττική ως ταφικά αναθήματα, συνήθως σε τάφους ανδρών που συχνά συνοδεύονται με ανάγλυφες παραστάσεις πολεμικού ή αθλητικού θέματος. Στη Βοιωτία συνεχίσει να χρησιμοποιείται ως ταφικό ανάθημα μέχρι και την ύστερη κλασική εποχή. Το 600 π.Χ. περίπου εξελίχθηκε το ιδιόμορφο σχήμα με τον υψηλό πόδα.
Κατά την ύστερη κλασική και ελληνιστική εποχή η χρήση του συναντάται επίσης και στην καθημερινή ζωή, ενώ παραμένει συνδεδεμένο με την ανδρεία, το ανδρικό φύλλο και την λατρεία των νεκρών. Οι μεγαλύτεροι κάνθαροι που βρέθηκαν έχουν ύψος μέχρι και 50 εκατοστά και ήταν τοποθετημένοι επάνω σε τάφους. Κάνθαροι απεικονίζονται επίσης σε ανάγλυφα και αττικές αγγειογραφίες, στο χέρι του νεκρού, του θεού Διονύσου, ή κάποιου συνοδού του.
Ο Διόνυσος και τα σύμβολά του (η άμπελος, ο βότρυς, ο κάνθαρος, η κεφαλή του Σιληνού) κατέχουν σημαντική θέση στη νομισματική εικονογραφία. Το όνομα κυρ-Μέντιος που χρησιμοποιούμε για να αναφερθούμε στα  γαϊδουράκια, οφείλεται στα νομίσματα της αρχαίας Μένδης Χαλκιδικής, που είχανε χαραγμένο τον Διόνυσο επάνω σε έναν όνο. Φημισμένο ήταν το κρασί που παρήγαγε η πόλη, γνωστό ως Μενδαίος οίνος.
Ο Μενδαίος οίνος της Χαλκιδικής, είναι ίσως ο πρώτος διάσημος και επώνυμος λευκός οίνος του κόσμου!
Στο διάστημα 460-423 π.Χ. χρονολογείται η παραγωγή των εντυπωσιακών τετραδράχμων με την παράσταση ενός καταφανώς μεθυσμένου Διονύσου, ανακεκλιμένου στην πλάτη του όνου, να κρατά ακόμη στο χέρι έναν κάνθαρο ως εμπροσθότυπο, ενώ μία βοτρυώδης άμπελος κοσμεί την οπίσθια όψη. Η αμπελοκαλλιέργεια και η παραγωγή υψηλής ποιότητας οίνου απετέλεσαν τους κύριους λόγους της οικονομικής ανάπτυξης της Μένδης, η οποία αντανακλάται και στην εντυπωσιακή της νομισματική παραγωγή. Ο περιζήτητος κατά την αρχαιότητα Μενδαίος οίνος κατέστησε την πόλη διάσημη, ενώ μαρτυρείται ότι διάσημοι καλλιτέχνες σχεδίασαν ειδικό αμφορέα ως σήμα κατατεθέν. Τα δώρα του Διονύσου ευεργέτησαν την πόλη και αυτή με τη σειρά της έδειξε την ευγνωμοσύνη της προς τον ζωογόνο θεό.
Τα αρχαία ελληνικά νομίσματα αποτελούν πολύτιμη πηγή πληροφοριών για πολλούς τομείς του βίου του αρχαίου κόσμου.
Μεταξύ των παραστάσεων που κοσμούν τις όψεις τους, σημαντική θέση κατέχουν τα θέματα που έχουν σχέση με το κρασί και τη λατρεία του προστάτη θεού του, του Διονύσου.
Ο μακεδονικός τάφος της Ποτίδαιας αποκαλύφθηκε τον Ιούνιο του 1984. Βρίσκεται περίπου 4 χιλ. νότια του ομώνυμου οικισμού της Χαλκιδικής. Χρονολογείται γύρω στο 300 π.Χ. και είναι ιδιαίτερα σημαντικός για το περιεχόμενό του, καθώς μας προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για την αρχαία ελληνική ζωγραφική.
Η πρόσοψή του, ύψους 4,25 μ. και πλάτους 3,80 μ., είναι απλή, δωρικού ρυθμού, με δύο παραστάδες στα άκρα και αέτωμα στην κορυφή. Τρεις ογκόλιθοι έφραζαν την είσοδο εξωτερικά, ενώ εσωτερικά υπήρχε δίφυλλη πώρινη πόρτα. Ο τάφος είναι μονοθάλαμος, στεγασμένος με ημικυλινδρική κάμαρα και οι εσωτερικές του διαστάσεις είναι 2,75 x 3 x 3,30 μ. Είναι κτισμένος με πωρόλιθους κατά το ισοδομικό σύστημα και όλες οι εσωτερικές του επιφάνειες, όπως και η πρόσοψη, ήταν επιχρισμένες με λευκό κονίαμα. Το δάπεδό του είναι στρωμένο με πώρινες πλάκες, ενώ στη γένεση της καμάρας υπάρχει μια έγχρωμη ζωγραφιστή ταινία, διακοσμημένη με βλαστούς, φύλλα και καρπούς αμπελιού και κισσού. Αν και ο τάφος είχε συληθεί πρόσφατα, στο εσωτερικό του βρέθηκαν ένα χάλκινο επίχρυσο στεφάνι, δύο αλάβαστρα, ένα πήλινο ειδώλιο και αγγεία. Το σημαντικότερο, όμως, εύρημα ήταν δύο ζωγραφισμένες μαρμάρινες κλίνες, που σήμερα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Ήταν τοποθετημένες σε ορθή μεταξύ τους γωνία μέσα στο μνημείο, και επάνω τους βρέθηκαν τα οστά δύο νεκρών. Στα πόδια των κρεβατιών αποδίδονται με έντονο κόκκινο χρώμα έλικες, ανθέμια και άλλα φυτικά μοτίβα, ενώ η κύρια διακόσμηση του προσώπου τους διατάσσεται σε τρεις παράλληλες ζώνες: στην πρώτη από πάνω ζώνη (πλάτους 14 εκ.) εικονίζονται με πολυχρωμία ημίγυμνες και μισοξαπλωμένες γυναικείες και ανδρικές μορφές στη σειρά. Η σύνθεση εννοείται μέσα σε υπαίθριο ιερό τέμενος, που δηλώνεται με βωμούς, κρήνες, ένα δενδρύλλιο και ένα άγαλμα της θεάς Άρτεμης. Όλες οι μορφές είναι διονυσιακές και διακρίνονται, εκτός από τον Βάκχο, η θεά Αφροδίτη (που μπορεί να είναι και η Αριάδνη), ένας γέρος Σειληνός, Μαινάδες και ένας φτερωτός Έρωτας. Στη χαμηλότερη ζώνη της τραβέρσας των κρεβατιών αποδίδονται, μόνο με περίγραμμα, αντικριστά ζεύγη ζώων (λιοντάρια, ταύροι, πάνθηρες κ.λ.π.), δίπλα σε φυτικά κοσμήματα και μεγάλους μεταλλικούς κρατήρες. Ο ζωγράφος του τάφου της Ποτίδαιας ήταν αναμφίβολα μεγάλος καλλιτέχνης, που δούλευε με την ίδια άνεση και ταχύτητα τόσο τα περιγράμματα των μορφών, όσο και τα χρώματα με τις διαβαθμίσεις τους. Πολύ σημαντικό, ακόμη, είναι ότι γνώριζε καλά την τέχνη της προοπτικής, των συνιζήσεων και των φωτοσκιάσεων.

ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Tuesday, August 04, 2020
Κωνσταντίνος Σισμανίδης - Αρχαιολόγος
Δημήτριος Γεροθανάσης - Διονυσιακά στοιχεία στα νομίσματα της Χαλκιδικής
Χρήστος Γκατζόλης - Ο Διόνυσος στη νομισματοκοπία του βορειοελλαδικού χώρου
Αντιγόνη Ιωάννα Δήμα - Ο γυναικείος-φαλλικός Διόνυσος και οι ακόλουθοι του


ΕΡΕΥΝΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ :
Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου

Photo Gallery

Ο θεός Διόνυσος

Διόνυσος - Ο μυθικός θεός της ευθυμίας και του γλεντιού

Αργυρό τετράδραχμο Μένδης 425π.Χ
(Διόνυσος καθήμενος ανάστροφα επάνω σε όνο)

Ιερό του Διονύσου στην Καλλιθέα Χαλκιδικής
(Περιοχή σπηλαίου)


Μεθυσμένος Σειληνός - Ταφική κλίνη από την Ποτίδαια 300 π.Χ. (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης)

Τοπωνύμια στην χερσόνησο της Κασσάνδρας
(Ancient place names on the peninsula of Kassandra)

ΑΡΧΑΙΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΣΤΗΝ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟ ΤΗΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ

greek
Tuesday, August 04, 2020
Οι γνώσεις μας για την χερσόνησο της Κασσάνδρας του 1ου αιώνος μ.Χ. είναι πολύ λίγες. Από τις δύο σύντομες και ατελείς επιτομές του σχετικού κεφαλαίου των «Γεωγραφικών» του Στράβωνος που διασώθηκαν, πληροφορούμαστε ότι από τις πολλές πόλεις και τους συνοικισμούς που υπήρχαν αναφέρει μόνον πέντε. Την Κασσάνδρεια, την Άφυτις, την Μένδη, την Σκιώνη και την Σάνη. Οι λιγοστές όμως συστηματικές αρχαιολογικές έρευνες μας βεβαιώνουν ότι κατά τους χρόνους της ρωμαιοκρατίας η Παλλήνη, όπως ονομαζόταν τότε η Χερσόνησος, ήταν ένας πυκνοκατοικημένος τόπος, με πόλεις, οικισμούς και μεμονωμένες αξιόλογες αγροικίες. Παραλλήλως ενισχύθηκε με νέους πληθυσμούς η Κασσάνδρεια, η οποία ήταν η σημαντικότερη πόλη της Παλλήνης και μία από τις σημαντικότερες της Μακεδονίας.
Με την ίδρυση της πόλεως, το 315 π.Χ., φαίνεται ότι όλη η χερσόνησος αποτέλεσε την «χώρα» της, δηλαδή την ενιαία διοικητική και οικονομική περιφέρεια της Κασσάνδρειας. Αυτός είναι ο λόγος της εξαπλώσεως του ονόματος της πόλεως σε όλη την Χερσόνησο και η σταδιακή εκτόπιση του αρχαίου ονόματος «Παλλήνη». Η παλαιότερη γνωστή μνεία της επεκτάσεως του ονόματος της πόλεως του Κασσάνδρου σε όλη την χερσόνησο περιέχεται σε αγιορείτικο έγγραφο του 941, όπου γίνεται αναφορά «της χερσονήσου Παλλήνης της και Κασσανδρίας λεγομένης».
Χαρακτηριστικό είναι και το γεγονός ότι οι εντόπιοι κάτοικοι της Σιθωνίας ονομάζουν, ακόμα και σήμερα, την Κασσάνδρα «Κασσάντρεια», διατηρώντας το αρχαίο όνομα της Χερσονήσου.
Ο ιστορικός της εποχής του Ιουστινιανού Προκόπιος, αναφερόμενος στην ουνική καταδρομή που εξουθένωσε την Βαλκανική, κάνει ειδική αναφορά στην καταστροφή της Κασσανδρείας. Οι λιγοστές ανασκαφικές έρευνες παλαιοχριστιανικών μνημείων της Παλλήνης μάς πληροφορούν για την τελική καταστροφή τους κατά τα μέσα του 6ου αιώνος και την διακοπή χρήσεως μεγάλου ποσοστού των οικογενειακών τάφων της εποχής. Πολλά χωριά πρέπει να ερημώθηκαν, αλλά από κάποιες πληροφορίες και ενδείξεις προκύπτει ότι στην Χερσόνησο παρέμειναν αξιόλογες πληθυσμιακές μονάδες. Ο Προκόπιος μας πληροφορεί ότι ο Ιουστινιανός επανίδρυσε την Κασσάνδρεια και επισκεύασε τα τείχη της.
Οι δυόμιση αιώνες που ακολούθησαν (μέσα 6ου - αρχές 9ου αιώνος) είναι πράγματι «σκοτεινοί χρόνοι» για την Χαλκιδική, γιατί λείπουν εντελώς τόσο οι ιστορικές μαρτυρίες όσο και οι αρχαιολογικές πληροφορίες. Είναι δύσκολο λοιπόν να γραφεί κάτι θετικό για τότε, και το μόνο που μπορεί να σημειωθεί είναι οι ενδείξεις για την συνέχιση της ζωής.
    Βασικό τεκμήριο της συνέχειας αποτελεί και η διατήρηση αρχαίων τοπωνυμίων, μέσα από την προφορική παράδοση, χωρίς την λόγια παρέμβαση. Από την καταγραφή που έχει πραγματοποιηθεί, και η οποία απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί πλήρης, προκύπτει ότι τα σωζόμενα αρχαία τοπωνύμια της Κασσάνδρας είναι πολύ λίγα. θεωρούνται ως σωζόμενα και όσα διατηρήθηκαν μέχρι τον 10ον αιώνα, διότι τότε αρχίζει η γραπτή παράδοση της νεώτερης ιστορίας της χερσονήσου.

Παρατίθενται τα σωζόμενα τοπωνύμια :

Παλλήνη, αναφερόμενη ως «νήσος» και χερσόνησος. Αναφέρεται μέχρι και τις αρχές του 15ου αιώνα
Άφυτις, με αδιάκοπη συνέχεια, αναφερομένη και ως Άφετος, Άθετος, Άθυτος.
Καναστραίον, το ακρωτήριο της Κασσάνδρας, γνωστό σήμερα ως Κάνιστρο.
Ποσείδιον, αναφερόμενο ήδη από το 1941 ως Ποσείδι.
Κασσάνδρεια, «Κασσάντρεια», Κασσάνδρα και Κασσανδρεία ως όνομα της χερσονήσου, αλλά και της ομωνύμου Μητροπόλεως.
Κύψα (Μεγάλη και Μικρή). Ίσως να σχετίζεται με την αρχαία Σκάψα.

Όλα τα υπόλοιπα χρησιμοποιούμενα σήμερα αρχαία τοπωνύμια αποτελούν πρόσφατες λόγιες ή τουριστικές αναβιώσεις: Σάνη, Σκιώνη ως όνομα του Τσαπρανιού, Μένδη, Ποτίδαια ως όνομα των Πορτών, Φλέγρα, Κασσάνδρεια ως όνομα της Βάλτας.

Υπάρχει επίσης και σειρά τοπωνυμίων που δεν αναφέρονται από την αρχαία γραμματεία, φαίνεται όμως να έλκουν την καταγωγή τους από την αρχαιότητα:

Βόθωνας: γύρω από τον λάκκο, πάνω από την Δάφνη της Αθύτου.
Μυριάνδριον: στην περιοχή δυτικώς των Αγροτικών Φυλακών Κασσάνδρας (Σταυρονικήτα), αναφερόμενο μέχρι και τον 15ον αιώνα.
του Φουσκούλου: το 1044 (;) μνημονεύεται, για μοναδική φορά, το «προάστειον» του Αγίου Δημητρίου του Φουσκούλου, που βρισκόταν στην περιοχή της σημερινής Καλλιθέας (Μάλτεπε). Το τοπωνύμιο έχει ηχητική σχέση με τα αναζητούμενα στην Χαλκιδική «Φύσκελα».

Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η Σίβηρη. Το τοπωνύμιο αυτό είναι λόγια παραμόρφωση του μεσαιωνικού τοπωνυμίου, το οποίο φαίνεται να προήλθε από το όνομα του μεγαλογαιοκτήμονα που κατείχε την περιοχή και ονομαζόταν «Σύβρης» (ή Σίβρης) και αναφέρεται ήδη το 1083.
    Ο σεβασμός και η σχολαστική διαφύλαξη του σωστού τύπου των τοπωνυμίων αποτελούν βασική ένδειξη του σεβασμού προς την ιστορία και προϋπόθεση για τη διατήρηση της τοπικής ιστορίας.

ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Tuesday, August 04, 2020
Ιωακείμ Παπάγγελος - Αρχαιολόγος
Kασσάνδρα - Περιοδική Έκδοση Πολιτιστικού Συλλόγου Κασσανδρινών Θεσσαλονίκης

ΕΡΕΥΝΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ :

Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου

Photo Gallery

Kασσάνδρα
Τεύχος 1 (Ιούνιος 1994)
Περιοδική Έκδοση Πολιτιστικού Συλλόγου Κασσανδρινών Θεσσαλονίκης
Αεροφωτογραφία
Χερσονήσου Κασσάνδρας

ΤΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ & Η ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥΣ

greek
Tuesday, August 04, 2020
Στην προσπάθεια ετυμολογικής προσέγγισης τοπωνυμίων δεν περιλαμβάνονται εκείνα που είναι φανερά και αυτονόητα στην ετυμολογική και νοηματική τους προέλευση, αλλά και όσα χρειάζονται ιστορική ερμηνεία: όπως Αχλαδόκαμπος, Λυκότρυπα, Πλατανιάς ή τα Τρία Αδέρφια, Χατζή Λάκκος, Αρβανίτη Μύλος, Ζούτλας (=Ζήτσυλας), Ορφανού Ρέμα κ.ά. (Χρησιμοποιείται, επ’ ευκαιρία, η τοπική προφορά και ο τοπικός τρόπος τονισμού, για περισσότερη σαφήνεια των γραφομένων).

● Τσαπράνι
Από τη σύνθετη ελληνική λέξη «έσωπρανές» (έσωπρανής,-ής,-ές) = τόπος που έχει κάποια κλίση (στροφή) προς τα μέσα. Έχει και νεολογική μεγεθυντική κατάληξη, και σημαίνει ψηλός (απότομος) λόφος.
● Γεράνι
Από θέματα γέρνω, εγείρω. Είναι μοχλός-σύστημα άντλησης νερού.
● Καψόχωρα
Ονομασίες ελληνιστικής περιόδου, αυτονόητες σε σημασία, όπου «χώρα» σήμαινε πρωτεύουσα περιοχής, τόπο με αστικό πληθυσμό. Ειδικά Καψόχωρα σημαίνει α) τόπο που κάποτε κάηκε, β) το πιο ζεστό μέρος (της Χαλκιδικής).
● Θεράμβω
(Θέραμβος, Θράμβη, Θρόμβος). Αρχαία πόλη της ΝΑ Κασσάνδρας. Οι αρχαίοι ερευνητές διχάζονται, άλλοι τη θέλουν αποικία της Ερέτριας και άλλοι των Σταγείρων. Η αλήθεια όμως βρίσκεται στη μέση. Στο πρανές και αντιπρανές του στενώματος αυτού της Χερσονήσου πιστεύουμε ότι δέχτηκε και τις δυο αποστολές των αποίκων. Λογικά, προς την πλευρά του Αιγαίου τους Ερετριείς, ενώ προς τα βόρεια, του Τορωναίου, τους Σταγειρίτες. (Υπεισέρχεται και το θέμα της λειτουργίας φρυκτωριών). Οι φρυκτωρίες ήταν ένα σύστημα συνεννόησης στην αρχαία Ελλάδα με σημάδια που μεταβιβάζονταν από περιοχή σε περιοχή με τη χρήση πυρσών κατά τη διάρκεια της νύχτας (φρυκτός=πυρσός και ώρα=φροντίδα). Ακριβώς από αυτήν την πραγματικότητα προέρχεται και η ονομασία της πόλεως, και συγκεκριμένα από τη σύνθεση των λέξεων «τα έτερα & άμφω».
Για την πλήρη κατανόηση διευκρινίζουμε τα εξής: Αρχικά έχουμε κράση, συναίρεση του άρθρου τα με την αντωνυμία έτερα: τα έτερα = θάτερα, οπότε το ψιλό τ παίρνει τη δασύτητα του δασυνόμενου ε και γίνεται θ. Προστίθεται τελικά και η αντωνυμία άμφω (αμβω ιδιωμ. Μακεδ.) και γίνεται αρχικά Θατεράμβω. Επειδή όμως οι δυο αρχικές συλλαβές αρχίζουν από οδοντικό γράμμα θ και τ, συμβαίνει ανομοίωση κατά συγκοπή ολόκληρης συλλαβής, της τε, και απομένει η ονομασία Θαράμβω, που είναι μια από τις πολλές που σώθηκαν. Σε μια όμως απ’ αυτές τις ονομασίες επανέρχεται η ανάμνηση του ε, της αποβληθείσης συλλαβής τε, οπότε έχουμε και τον τύπο Θεράμβω.
[Παραδείγματα παρόμοιων «κράσεων» έχουμε πάμπολλα, όπως: υπό και ηγούμαι (υφηγητής), νύκτα-ημέρα (νυχθημερόν), έπι και ίππος (έφιππος)].
Θράμβη=Τοπωνύμιο, παρεμφερής ονομασία της Θεράμβω. (Χαλκοβούνι, Κούκουρα Ράχη, Αγριελιά).
● Κύψα=(Από το ρ. κύπτω), κατωφερής μορφολογία του εδάφους, κατωφέρεια. Σύμφωνα με τον Ιωακείμ Παπάγγελο(Αρχαιολόγο) η Κύψα (Μεγάλη και Μικρή), ίσως να σχετίζεται με την αρχαία Σκάψα.
● Παλιούρι
Γνωστό χωριό πάνω στον αυχένα της ΝΑ Κασσάνδρας (πλησιόχωρο της Θεράμβω). Η εξέχουσα θέση του δε φανερώνει, σ’ αυτήν την περίπτωση απλώς την ύπαρξη του θάμνου «ράμνος». Η τοποθεσία ελέγχει, άνετα, και τις δυο θάλασσες, του Αιγαίου, νότια, και του Τορωναίου, βορειοανατολικά. Επομένως η αρχική μορφή του τοπωνυμίου (ονόματος), πιθανώς της μετα-κλασσικής περιόδου, ήταν «Παλαιώριον», από τις λέξεις: πάλαι = παλιά και τη λέξη ώρα (Ατακ.), δρη (Ιων.), cura (Λατιν.), που σημαίνει φροντίδα, επίβλεψη, επιτήρηση. Παλαιώριον, λοιπόν, όπου το μεν αι έπαθε συνίζηση και έγινε απλώς ι, όπως παλαιός = παλιός, το δε ω προφερόταν, ανέκαθεν, ως ου, όπως: κώδων = κουδούνι, ρώθων = ρουθούνι. Έτσι, ομαλότατα, φτάνουμε, ακουστικά στη σημερινή ονομασία «Παλιούρι(ον)».
Ανάλογους όρους έχουμε: Πυλαώριον (Πυλαωρός, Πυλαωρία), Ακταιώριον (Ακταιωρός, Ακταιωρία).
Παλιουργιά= Θάμνος φυλλοβόλος, αγκαθωτός (αρχ. ράμνος), βγάζει κίτρινα στελεχωτά λουλουδάκια και καρπό σε σχήμα και χρώμα φλωριού.
● Παλλήνη=αναφερόμενη ως «νήσος» και χερσόνησος. Αναφέρεται μέχρι και τις αρχές του 15ου αιώνα.
Ρίζες: α) από το πάλληξ = παλικάρι, παλλάς = νέο κορίτσι, και β) από το ρήμα ναίω = κατοικώ. Παλλήνη =σημαίνει τόπος, πατρίδα παλληκαριών.
● Σίβηρη (ορθοτ. Σύβηρη)
Ετυμολογείται από το επίθετο χυβρόζ (χυβηρός),-ή,-όν ταυ ρ. χέω, κατά το ηχηρός (εκ του ηχέω). Και με παραφορά (λόγια ομοιότητας προφοράς) του αρχικού X στο επίσης ημίφωνο Σ καταλήγουμε στη σημερινή ονομασία Σύβηρη. Παρατηρούμε ακόμη ότι έχουμε και άνοδο του τόνου στην προπαραλήγουσα, σύμφωνα με την τοπική χαρακτηριστική τάση, όπως π.χ. έφαγαμι, έμαθατι, κουμαρουμάνιταρα.
Χυβρός, χυβηρός,-ή,-όν και επομένως Σύβηρη σημαίνει τόπο διεξόδου των υδάτων (σημ. «Ποτόκι»=«στόμιο»).
Σύμφωνα με τον Ιωακείμ Παπάγγελο(Αρχαιολόγο) το τοπωνύμιο Σίβηρη είναι λόγια παραμόρφωση του μεσαιωνικού τοπωνυμίου, το οποίο φαίνεται να προήλθε από το όνομα του μεγαλογαιοκτήμονα που κατείχε την περιοχή και ονομαζόταν «Σύβρης» (ή Σίβρης) και αναφέρεται ήδη το 1083.

ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Tuesday, August 04, 2020
Γιάννης Πύρρος - Φιλόλογος
Χρονικά της Χαλκιδικής - Τεύχος 48-49 (Απόσπασμα από: Προσπάθεια Ετυμολογικής Προσέγγισης Τοπωνυμίων Περιοχής Χαλκιδικής)

ΕΡΕΥΝΑ & ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ :

Βαγγέλης Κατσαρίνης
Ηλεκτρονικός - Κατασκευαστής Ιστοσελίδων Διαδικτύου

Photo Gallery

Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Χαλκιδικής (Ι.Λ.Ε.Χ.)
Website: http://ilechalkidiki.gr/el/home/

Χρονικά της Χαλκιδικής
Τεύχος 48-49

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΑΡΘΡΑ (LINKS):
Monday, August 30, 2021

Τα Μετόχια της χερσονήσου Κασσάνδρας
Επιφανείς Κασσάνδρας
Οι υγρότοποι της Κασσάνδρας από ιστορικο-αρχαιολογική άποψη
Λαογραφία & Πολιτισμός στην Κασσάνδρα
Η λίμνη Μαυρόμπαρα με τις σπάνιες χελώνες στο Πολύχρονο
Περιπατητικές Διαδρομές στην Χερσόνησο της Κασσάνδρας
Το πυροβόλο FLAK 30 των 20mm στην παραλία της Φούρκας
Ζωγράφοι-Γλύπτες
Λαϊκοί Οργανοπαίχτες & Τραγουδιστές της Κασσάνδρας
Λογοτέχνες-Συγγραφείς-Επιστήμονες της Κασσάνδρας
Οι Εκκλησίες & Τα Παρεκλήσια Της Κασσάνδρας (Φωτογραφίες)
Φεστιβάλ & Πολιτιστικές εκδηλώσεις στην Κασσάνδρα
Ιαματικά Λουτρά Αγίας Παρασκευής (SPA)
Παλαιοχριστιανική Βασιλική στη θέση Σωλήνας Καλλιθέας
Παναγία Φανερωμένη ξωκλήσι του 16ου αιώνα στην Νέα Σκιώνη
Βυζαντινός Πύργος & Αγίασμα του Αγίου Παύλου στην Νέα Φώκαια
Άγιος Αθανάσιος τοιχογραφημένος ναός της Φούρκας
Ξενοφών Παιονίδης επιφανής αρχιτέκτωνας από την Φούρκα
Άγια Τριάδα τοιχογραφημένος ναός του Κασσανδρινού
Εκκλησία της Παναγίας τοιχογραφημένος ναός (1619) της Καλάνδρας
Ο Φάρος στο Ποσείδι
Τα παλιά σπίτια της Κασσάνδρειας
Ο ανεμόμυλος της Κασσάνδρειας
Ο γεροπλάτανος της Κασσάνδρειας
Παλαιοντολογικά ευρήματα στην Κρυοπηγή
Υγρότοποι Νέας Φώκαιας (NATURA 2000)
Το Σπήλαιο στα Λουτρά της Αγίας Παρασκευής Χαλκιδικής
Μικρό αφιέρωμα στους εκλεγμένους Πολιτικούς της Κασσάνδρας
Μοτέλ Ξενία Παλιουρίου (1962)
Sunspot Web Design
www.kassandra-halkidiki.gr
ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ
ΠΛΗΡΗΣ Τουριστικός & Πολιτιστικός Οδηγός
ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗ - ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ & ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ
ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ & ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΑΤΣΑΡΙΝΗΣ
63077 Πεζόδρομος Κασσάνδρειας Χαλκιδικής
ΤΗΛ.: +302374023330 & +306946676500
e-mail:
© Sunspot Web Design 2008-2024 ®
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση
Thursday, March 31, 2022
και γενικά η αναπαραγωγή των κειμένων της ιστοσελίδας, με οποιοδήποτε μέσο ή τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, χωρίς γραπτή άδεια του δημιουργού. Οι φωτογραφίες αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία του Sunspot Web Design, βάσει του νόμου 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το νόμο 100/1975). Σημειώνεται ότι η πνευματική ιδιοκτησία αποκτάται χωρίς καμία διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της. Όλες οι δημοσιευμένες φωτογραφίες αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία των φωτογράφων και διέπονται από τους νόμους του Ελληνικού Κράτους περί πνευματικών δικαιωμάτων. Δεν επιτρέπεται να αναπαράγετε τo site, εξ ολοκλήρου ή τμηματικά, χωρίς την έγγραφη άδεια των διαχειριστών. Εάν επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε μία ή περισσότερες από τις φωτογραφίες για παρουσίαση σε έντυπο ή ηλεκτρονικό μέσο, υποχρεούστε να αναφέρετε στην ίδια σελίδα και σε ευκρινές σημείο το website: www.kassandra-halkidiki.gr ως πηγή των εικόνων (link).

Συνεργαζόμενες ιστοσελίδες:
HALKIDIKI GREECE
KASSANDRA'S DRINK, EAT & LEARN GUIDE
Κασσάνδρεια Χαλκιδικής
Kassandra Hotels